Nghị định 232/2025/NĐ-CP, sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP và có hiệu lực từ 10/10, được kỳ vọng mở ra giai đoạn cải cách mới cho thị trường vàng. Mục tiêu là thu hẹp chênh lệch giá trong nước - thế giới, giảm vàng lậu và khôi phục niềm tin bằng cách bổ sung nguồn cung chính ngạch, minh bạch hóa giao dịch và thay đổi tư duy quản lý.

Thời gian qua, giá vàng trong nước nhiều lúc cao hơn thế giới tới 20%, dù vậy vẫn có cảnh người dân xếp hàng mua, nhất là khi giá tăng tới 80% trong hai năm. Trong bối cảnh bất động sản trầm lắng, chứng khoán và trái phiếu nhiều rủi ro, vàng vẫn là kênh tích trữ hấp dẫn. Ngược lại, thị trường vàng trang sức lại ảm đạm do giá nguyên liệu tăng mạnh, khiến sức mua giảm. Ngành sản xuất trang sức, mỹ nghệ - với hơn 6.800 cơ sở, hàng chục nghìn lao động và giá trị gia tăng 20-50% - đang thiếu nguyên liệu vì nhiều năm không được nhập khẩu, phải dựa vào nguồn quay vòng trong nước, làm chi phí cao và giảm sức cạnh tranh.

Vàng miếng nhiều thời điểm khan hiếm, doanh nghiệp bán nhỏ giọt hoặc tạm ngừng. Nguồn cung chính ngạch thiếu khiến thị trường nhạy cảm với biến động quốc tế, tạo điều kiện cho vàng lậu. Theo Hội đồng Vàng Thế giới, khoảng 75% vàng người dân nắm giữ có nguồn gốc nhập lậu, gây thất thoát ngoại tệ và làm méo mó thị trường.

TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng tích trữ vàng là nhu cầu chính đáng trong bối cảnh lạm phát, bất ổn địa chính trị, trong khi cung vàng toàn cầu chỉ tăng 1,2-1,5% mỗi năm, thấp hơn tốc độ tăng cung tiền. Ông đặt câu hỏi: tại sao người Việt phải mua vàng đắt hơn thế giới 20%? Theo ông, vấn đề nằm ở cơ chế siết nhập khẩu và tình trạng độc quyền, chứ không phải ở việc người dân giữ vàng.

Nghị định 232 đặt mục tiêu đưa thị trường về đúng quy luật cung - cầu, giảm can thiệp hành chính. Ngân hàng Nhà nước dự kiến cấp phép nhập khẩu vàng nguyên liệu ngay trong tháng 12 để bổ sung nguồn cung cho sản xuất và kinh doanh, qua đó giúp thu hẹp khoảng cách giá. TS. Nghĩa nhấn mạnh phải chuyển từ tư duy “siết để kiểm soát” sang “mở để quản trị theo thị trường”, từng bước mở rộng quyền nhập - xuất khẩu vàng cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện, nhằm tăng cạnh tranh và giảm buôn lậu.

Nghị định cũng yêu cầu mọi giao dịch từ 20 triệu đồng trở lên phải thanh toán qua tài khoản; doanh nghiệp vàng phải kết nối dữ liệu với Ngân hàng Nhà nước, thuế, hải quan và ngân hàng thương mại để kiểm soát dòng tiền, chống giao dịch ngầm và rửa tiền. Một bước cải cách quan trọng khác là nghiên cứu thành lập Sàn giao dịch vàng quốc gia, giúp chuẩn hóa giá theo quốc tế, giảm phụ thuộc mua bán nhỏ lẻ, hạn chế nhu cầu nắm giữ vàng vật chất và tăng minh bạch. Sàn sẽ đảm bảo lưu ký, kiểm định chất lượng và giám sát tập trung, hỗ trợ cơ quan quản lý điều tiết hiệu quả.

Song song, cần phát triển ngành trang sức, mỹ nghệ thành trụ cột, tận dụng nguồn nguyên liệu nhập khẩu hợp pháp để tăng xuất khẩu và tạo việc làm. TS. Nghĩa cho rằng khoảng 500 tấn vàng trong dân là một dạng dự trữ quốc gia quý giá. Thay vì xem đây là nguyên nhân gây bất ổn, cần xây dựng thị trường minh bạch, công bằng và cạnh tranh, xóa bỏ độc quyền, mở cửa cho các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp đủ năng lực tham gia, công khai giá theo chuẩn quốc tế. Khi đó, vàng sẽ trở thành nguồn lực cho sản xuất, chế tác, xuất khẩu và tạo ngoại tệ, thay vì nằm trong kênh phi chính thức.

Mục tiêu cuối cùng, theo TS. Nghĩa, là để mọi người dân, đặc biệt người thu nhập thấp, không phải mua vàng với giá cao hơn người nước ngoài.