Thị trường vàng Việt Nam đang trải qua biến động mạnh cả về giá lẫn nguồn cung. Từ đầu năm 2025, giá vàng thế giới tăng khoảng 62%, trong khi giá trong nước tăng tới 84%. Chênh lệch giá giữa vàng nội và vàng ngoại có lúc vượt 20 triệu đồng/lượng, khiến người dân lo ngại khan hiếm, xếp hàng mua vàng. Tình trạng này làm gia tăng đầu cơ, thao túng và gây áp lực lên điều hành tiền tệ, tỷ giá.

Dù Chính phủ đã ban hành Nghị định 232/2025 sửa đổi Nghị định 24 để tăng minh bạch và hoàn thiện khung pháp lý, sau hơn một tháng áp dụng, tình trạng thiếu hàng, chênh lệch giá và xếp hàng mua vàng vẫn chưa cải thiện rõ rệt. Ông Vũ Hùng Sơn – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam – cho biết doanh nghiệp không được tiếp cận nguồn vàng nhập khẩu chính ngạch suốt 13 năm qua, phải dùng vàng trôi nổi, đẩy giá lên cao. Nhu cầu đầu tư vàng tăng mạnh do lợi nhuận vượt trội (tới 80% từ đầu năm), khiến nhiều thương hiệu lớn cạn hàng, hạn chế giao dịch hoặc đóng cửa. Điều này tạo cơ hội cho thị trường phi chính thức phát triển, tiềm ẩn rủi ro về chất lượng và xuất xứ.

Ông Đặng Văn Đức – Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan) – cho biết tại Hà Nội, nơi tập trung nhiều cơ sở kinh doanh vàng, xuất hiện nhiều vi phạm như gian lận tuổi vàng, bán sai giá niêm yết, kinh doanh không hóa đơn, lợi dụng biến động để thổi giá. Năm 2024, lực lượng quản lý thị trường Hà Nội xử lý 107 vụ vi phạm, phạt hơn 1,36 tỷ đồng, tịch thu nhiều vàng không rõ nguồn gốc và giả mạo thương hiệu. Năm 2025, tiếp tục xử lý vụ kinh doanh vàng miếng không giấy phép, phạt 819 triệu đồng.

Các chuyên gia nhận định để hút nguồn vàng trong dân và ổn định thị trường, cần thu hẹp chênh lệch giá trong – ngoài nước, kiểm soát đầu cơ và tăng cung qua nhập khẩu có kiểm soát. TS. Lê Xuân Nghĩa – thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng – cho rằng sự “nhạy cảm” của vàng chủ yếu do cách quản lý, không phải bản chất kinh tế. Việt Nam chỉ nhập khẩu chính ngạch khoảng 5 tấn vàng/năm (~5 tỷ USD), thấp hơn nhiều so với nhập khẩu mỹ phẩm (11 tỷ USD) hay sữa (~5 tỷ USD), nhưng lại bị coi là quá nghiêm trọng.

Ông Nghĩa nhận định việc độc quyền nhập khẩu vàng miếng của một số ngân hàng thương mại khiến thị trường méo mó, người dân chịu thiệt. Giải pháp then chốt là bỏ độc quyền này, để giá vàng trong nước tiệm cận giá thế giới, giảm buôn lậu và bảo vệ người mua. Ông đề xuất xây dựng sàn giao dịch vàng vật chất theo chuẩn quốc tế: vàng nhập khẩu bán sỉ trên sàn, doanh nghiệp mua sỉ để sản xuất hoặc bán lẻ, giá tham chiếu công khai theo giá thế giới. Minh bạch thông tin sẽ giúp người dân tự xác định giá bán lẻ hợp lý.

Các chuyên gia và doanh nghiệp đồng thuận việc lập sàn giao dịch vàng sẽ hỗ trợ quản lý, giảm chênh lệch giá, bảo vệ nhà đầu tư và ổn định thị trường. Đồng thời, nên đưa thu nhập từ kinh doanh vàng vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân để hạn chế đầu cơ. Mục tiêu là xây dựng thị trường vàng minh bạch, ổn định, vận hành theo thông lệ quốc tế, bảo đảm quyền lợi người dân và an toàn cho hệ thống tài chính.