Trong những ngày gần đây, cộng đồng quốc tế đặc biệt chú ý đến những diễn biến liên quan đến cuộc gặp dự kiến giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump. Cuộc gặp vốn được kỳ vọng sẽ là cơ hội ngoại giao quan trọng nhằm giải quyết cuộc chiến ở Ukraina nay đang đứng trước nguy cơ bị hoãn, khi các cuộc tiếp xúc chuẩn bị cấp cao giữa hai nước bất ngờ bị trì hoãn.

Kênh ngoại giao bị đóng băng

Các nguồn tin thân cận cho biết cuộc họp giữa Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và người đồng cấp Nga Sergei Lavrov đã bị hủy mà không có lý do rõ ràng. Cuộc họp này nhằm chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh tại Budapest, Hungary, nơi Trump và Putin sẽ thảo luận về con đường hòa bình cho Ukraina. Theo CNN, bất đồng sâu sắc về cách giải quyết xung đột vẫn là rào cản lớn, khi Lavrov và Rubio không thể tìm được tiếng nói chung.

Phó Thư ký báo chí Nhà Trắng Anna Kelly nhấn mạnh cam kết của Tổng thống Trump trong việc tìm kiếm giải pháp hòa bình, cho rằng ông đã dũng cảm tham gia đối thoại với tất cả các bên. Trong cuộc điện đàm trước đó, Rubio đã nhấn mạnh tầm quan trọng của các cuộc tiếp xúc sắp tới, coi đây là cơ hội để Moskva và Washington hợp tác tìm giải pháp bền vững. Tuy nhiên, lập trường không thay đổi của Nga về vấn đề Ukraina khiến Rubio khó có thể khuyến nghị tiến hành hội nghị.

Vai trò của Bulgaria trong cuộc gặp tiềm năng

Một diễn biến bất ngờ đến từ Bulgaria, quốc gia thành viên Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC). Ngoại trưởng Bulgaria George Georgiev tuyên bố sẵn sàng cho phép máy bay chở Putin bay qua không phận Bulgaria để tới Hungary dự hội nghị. Động thái này đáng chú ý khi ICC đã phát lệnh bắt Putin hồi tháng 5/2023 với cáo buộc phạm tội ác chiến tranh liên quan đến việc di chuyển trẻ em Ukraina sang Nga.

Bulgaria không giáp Hungary, nhưng việc bay qua không phận nước này sẽ rút ngắn đáng kể thời gian di chuyển của Putin so với các tuyến đường tránh lãnh thổ EU hoặc Ukraina. Tuy nhiên, các chuyên gia an ninh cảnh báo rằng ngay cả việc vòng qua Biển Đen cũng tiềm ẩn rủi ro do hoạt động quân sự trong khu vực. Lệnh cấm của EU hiện không cho phép máy bay Nga, bao gồm cả chuyên cơ của Tổng thống Putin, bay qua không phận EU.

Lập trường của Hungary và nghĩa vụ ICC

Ngoại trưởng Hungary Peter Szijjarto cam kết đảm bảo Putin có thể nhập cảnh và hội đàm thành công với Trump, dù Hungary vẫn là thành viên ICC cho đến giữa năm 2026. Điều này thể hiện thiện chí của Budapest trong việc thúc đẩy đối thoại, bất chấp ràng buộc pháp lý quốc tế. Điện Kremlin xác nhận các bước chuẩn bị cho cuộc gặp đang được tiến hành, song tuyến đường bay của Putin vẫn chưa được công bố.

Các phương án khác bao gồm bay qua không phận Thổ Nhĩ Kỳ và Serbia, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ với kiểm soát không lưu và kế hoạch dự phòng cho thời tiết xấu hoặc biến cố ngoại giao. Những thách thức hậu cần này phản ánh căng thẳng địa chính trị bao trùm ngay cả những khâu tưởng chừng đơn giản nhất của việc tổ chức một cuộc gặp cấp cao.

Thất bại ngoại giao của Ukraina tại Washington

Trong khi đó, chuyến thăm Washington của Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky không đạt được kết quả như mong muốn. Zelensky kỳ vọng giành được tên lửa hành trình Tomahawk từ Mỹ, tin rằng chúng có thể thay đổi cục diện chiến trường và gây sức ép kinh tế lên Nga. Tuy nhiên, cuộc điện đàm kéo dài giữa Trump và Putin trước khi gặp Zelensky đã chuyển hướng ưu tiên sang đàm phán với Moskva, làm suy yếu nỗ lực của Ukraina.

Giới chức Cộng hòa tại Washington khuyến nghị Ukraina giảm bớt trọng tâm vào Tomahawk do nguy cơ leo thang và kho dự trữ hạn chế. Lầu Năm Góc cũng lo ngại về việc chia sẻ loại vũ khí này. Các chuyên gia cho rằng Ukraina nên tập trung vào nhu cầu phòng thủ cấp bách hơn như tên lửa đối không cho F-16, MiG và hệ thống đánh chặn Patriot để chống lại các đợt tấn công UAV và tên lửa đạn đạo từ Nga.

Thách thức chiến lược và kinh tế rộng hơn

Các đề xuất khác của Ukraina cũng chưa đạt tiến triển đáng kể. Kế hoạch sử dụng tài sản Nga bị phong tỏa để tài trợ quốc phòng gặp trở ngại khi Mỹ chỉ kiểm soát khoảng 7 tỷ USD, trong khi phần lớn 140 tỷ euro nằm ở châu Âu. Các nước EU như Đức, Pháp và Italia mong muốn Mỹ và Nhật cùng chia sẻ trách nhiệm để hạn chế rủi ro đối với đồng Euro.

An ninh năng lượng tiếp tục là vấn đề cấp bách. Ukraina đã nhập khẩu khoảng 0,5 tỷ m³ LNG từ Mỹ, nhưng nhu cầu dự kiến tăng thêm 30% do hạ tầng năng lượng bị Nga tấn công liên tục. Đàm phán với Ngân hàng Xuất nhập khẩu Mỹ vẫn bế tắc vì điều kiện cho vay quá khắt khe, khiến khả năng đáp ứng nhu cầu năng lượng của Ukraina gặp khó.

Kết luận: Con đường mong manh phía trước

Tình hình hiện tại cho thấy sự mong manh của các nỗ lực ngoại giao và mạng lưới phức tạp của các thách thức địa chính trị, pháp lý và hậu cần. Việc trì hoãn các cuộc tiếp xúc cấp cao phản ánh rạn nứt sâu sắc giữa Washington và Moskva về Ukraina, trong khi động thái của Bulgaria và lập trường của Hungary cho thấy sự chia rẽ trong châu Âu về việc tiếp xúc với Putin. Đối với Ukraina, sự thay đổi ưu tiên ở Washington càng làm khó cho việc tìm kiếm hỗ trợ quân sự và kinh tế. Liệu hội nghị thượng đỉnh Budapest có diễn ra hay không vẫn còn bỏ ngỏ, nhưng những diễn biến này đã minh họa rõ sự phức tạp của việc tìm kiếm hòa bình trong một cuộc xung đột đã ăn sâu.