Trong bối cảnh thế giới đầy bất ổn, thông tin về cuộc gặp trực tiếp giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Budapest đã thu hút sự chú ý toàn cầu. Hội nghị thượng đỉnh này, diễn ra trong khi cuộc chiến ở Ukraina đã kéo dài hơn ba năm, mang trong mình tiềm năng thay đổi cục diện lịch sử – hoặc củng cố thêm những chia rẽ vốn có. Mức độ rủi ro cao, điều kiện phức tạp và ý nghĩa biểu tượng sâu sắc.

Con đường dẫn tới Budapest

Budapest không phải là lựa chọn ngẫu nhiên. Lập trường địa chính trị trung lập của Hungary và việc nước này từ chối thực thi lệnh bắt của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) đối với ông Putin khiến nơi đây trở thành điểm đến an toàn hiếm hoi cho nhà lãnh đạo Nga ở châu Âu. Kể từ khi ICC ban hành lệnh bắt vào tháng 5/2023, hầu hết châu Âu đã trở thành vùng cấm với ông Putin. Thủ tướng Viktor Orbán công khai phản đối các lệnh trừng phạt của EU với Nga và từ chối viện trợ vũ khí cho Ukraina, càng củng cố vị thế đặc biệt của Budapest.

Ông Trump được cho là đã đề xuất thủ đô Hungary trong một cuộc điện đàm với ông Putin, coi đây là địa điểm lý tưởng để xem liệu có thể chấm dứt chiến tranh hay không. Ông Putin lập tức đồng ý, nhìn thấy cơ hội có một môi trường an toàn và một sân khấu để thể hiện sự kiên cường của Nga bất chấp sự cô lập từ phương Tây.

Điều kiện của Putin và bàn cờ ngoại giao

Theo các nguồn tin, trong cuộc điện đàm kéo dài hai giờ ngày 16/10, ông Putin đã đưa ra điều kiện tiên quyết: vùng Donetsk phải hoàn toàn thuộc quyền kiểm soát của Nga. Đổi lại, Moskva sẽ xem xét nhượng bộ một phần ở các khu vực biên giới tranh chấp khác. Với những người theo dõi Kremlin, đây vừa là tín hiệu sẵn sàng đàm phán, vừa là lằn ranh đỏ mà Ukraina khó có thể chấp nhận.

Donetsk, trái tim công nghiệp của vùng Donbas, mang giá trị chiến lược và biểu tượng to lớn đối với tầm nhìn phục hưng nước Nga của ông Putin. Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky kiên quyết từ chối nhượng bộ, dù không giấu kỳ vọng về sự hỗ trợ quân sự từ Mỹ, bao gồm cả tên lửa Tomahawk.

Lập trường của ông Trump dường như nghiêng về việc đóng băng xung đột tại các chiến tuyến hiện tại, tức là ngừng giao tranh nhưng không giải quyết triệt để tranh chấp lãnh thổ. Giới phân tích coi đây là chiến lược nhằm xây dựng hình ảnh "kiến tạo hòa bình" trước chiến dịch tranh cử Tổng thống Mỹ 2026.

An ninh và biểu tượng

Công tác chuẩn bị cho hội nghị diễn ra với quy mô chưa từng có. Hàng chục nghìn lực lượng an ninh, chống khủng bố và quân đội Hungary sẽ phối hợp với mật vụ Mỹ và Nga để đảm bảo an toàn tuyệt đối. Một "bức tường thép vô hình" sẽ bao quanh Budapest, biến thành phố thành pháo đài dưới ánh mắt theo dõi của toàn thế giới.

Hành trình của ông Putin tới Budapest càng nhấn mạnh tầm quan trọng chính trị. Với không phận EU phần lớn đóng cửa với máy bay Nga, chuyên cơ IL-96 của ông sẽ phải bay vòng hơn 5.000 km, tránh các khu vực thù địch và cần phối hợp chặt chẽ với Thổ Nhĩ Kỳ và Serbia. Mỗi km bay là một thông điệp thách thức, thể hiện quyết tâm của Nga tham gia đối thoại theo điều kiện riêng.

Tính toán của các bên

Với ông Trump, hội nghị là cơ hội lấy lại hình ảnh nhà đàm phán có thể chấm dứt chiến tranh. Với ông Putin, đây là dịp chứng minh Nga vẫn có đồng minh và có thể đặt ra điều kiện. Với ông Orbán, việc đăng cai đưa Hungary lên bản đồ chính trị thế giới, củng cố hình ảnh lãnh đạo dám đi ngược dòng chảy EU.

Tuy nhiên, các chuyên gia phương Tây cảnh báo khả năng đạt được thỏa thuận thực chất là rất thấp. Mục tiêu đối lập – tham vọng lãnh thổ của Putin, mong muốn đóng băng chiến sự của Trump, và sự kiên quyết giữ Donetsk của Zelensky – khiến hòa bình bền vững khó xảy ra. Ngay cả khi đạt được lệnh ngừng bắn, nó cũng mong manh khi Nga không rút khỏi các vùng đã sáp nhập và Ukraina không công nhận điều đó.

Khoảnh khắc có thể định hình lịch sử

Bất chấp hoài nghi, cả thế giới vẫn dõi theo Budapest. Việc Trump và Putin đồng ý ngồi lại với nhau cho thấy cánh cửa ngoại giao chưa hoàn toàn khép lại. Trong bối cảnh quốc tế biến động, đôi khi chỉ một cuộc gặp cũng đủ để xoay chuyển tình thế.

Budapest có thể mở ra một chương ngoại giao mới hoặc chỉ là điểm dừng tạm thời trước khi xung đột leo thang. Dù kết quả là hòa bình hay chia rẽ sâu hơn, hội nghị sẽ được nhớ tới như khoảnh khắc hai cường quốc thử nghiệm giới hạn của đàm phán giữa một trong những cuộc khủng hoảng nguy hiểm nhất thế kỷ 21.