Tại phiên khai mạc Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2026, Tiến sĩ Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội khóa XV, đã có bài tham luận sâu sắc về bối cảnh lập pháp đang thay đổi và những tác động đối với hoạt động kinh doanh, đầu tư. Đây là dịp hiếm hoi để cộng đồng doanh nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh được trực tiếp tiếp nhận thông tin từ nguồn chính thống về các quyết sách quan trọng của quốc gia.

Động lực lập pháp và sự thay đổi trong cách tiếp cận của Quốc hội

Tiến sĩ Phan Đức Hiếu mở đầu bằng việc nhấn mạnh khối lượng luật và nghị quyết được ban hành trong các kỳ họp Quốc hội gần đây tăng mạnh chưa từng có. Nếu như trước đây mỗi năm chỉ ban hành khoảng 10-12 quyết sách lớn thì nay con số này đã tăng đột biến. Chẳng hạn, kỳ họp đầu năm 2024 đã thông qua tới 68 luật và nghị quyết, và kỳ họp thứ 10 đang diễn ra dự kiến sẽ thông qua 50 luật cùng 3 nghị quyết có tính quy phạm. Điều này phản ánh sự chuyển dịch từ kế hoạch lập pháp cố định sang cách tiếp cận theo nhu cầu, đáp ứng trực tiếp yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội mà không giới hạn khối lượng công việc.

Việc xuất hiện các nghị quyết có tính quy phạm – văn bản có hiệu lực pháp luật tương đương luật – là một thay đổi đáng chú ý. Những nghị quyết này có thể áp dụng ngay, giúp quy trình lập pháp trở nên linh hoạt và kịp thời hơn. Đây là tín hiệu cho thấy Quốc hội đang hướng tới sự chủ động và phản ứng nhanh trước các thách thức và cơ hội.

Các nghị quyết trọng yếu định hình môi trường kinh doanh

Trong số nhiều quyết sách, TS Phan Đức Hiếu đặc biệt nhấn mạnh Nghị quyết 198 như một bước tiến quan trọng. Nghị quyết này thể chế hóa định hướng chiến lược của Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Khác với Nghị quyết 68 chỉ mang tính định hướng, Nghị quyết 198 có hiệu lực pháp luật trực tiếp, trở thành căn cứ quan trọng để doanh nghiệp vận dụng.

Nghị quyết 198 đưa ra các nguyên tắc nhằm giảm rủi ro thể chế cho doanh nghiệp. Đáng chú ý, nghị quyết quy định chỉ thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp một lần mỗi năm đối với doanh nghiệp tuân thủ tốt và không hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế. Việc ghi nhận bằng văn bản pháp luật những nguyên tắc vốn chỉ thảo luận trước đây là bước tiến lớn trong cải thiện môi trường pháp lý cho hoạt động kinh doanh.

Cơ chế đặc thù và hỗ trợ theo ngành

TS Phan Đức Hiếu cũng đề cập đến một số cơ chế đặc thù nhằm giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội cụ thể. Nghị quyết 203 hướng tới phát triển nhà ở xã hội, Nghị quyết 206 xử lý các vướng mắc pháp lý rộng hơn, và một sáng kiến đáng chú ý khác là xây dựng trung tâm tài chính quốc tế nhằm nâng cao vị thế Việt Nam trên thị trường tài chính toàn cầu.

Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), Nghị quyết 198 mang lại nhiều hỗ trợ đáng kể trong tiếp cận đất đai và cơ sở sản xuất. Chính quyền địa phương được khuyến khích đầu tư hạ tầng cho các khu, cụm công nghiệp phục vụ DNNVV, dành diện tích đất tối thiểu cho nhóm này, và hỗ trợ tới 30% chi phí thuê đất. Những biện pháp này nhằm tạo sân chơi công bằng hơn và thúc đẩy DNNVV phát triển thành doanh nghiệp lớn.

Cân bằng hỗ trợ giữa các quy mô doanh nghiệp

Điểm nổi bật của Nghị quyết 198 là cách tiếp cận cân bằng giữa hỗ trợ DNNVV và doanh nghiệp lớn. Trong khi DNNVV được hỗ trợ tiếp cận đất đai và hạ tầng, doanh nghiệp vừa và lớn được hưởng cơ chế như đấu thầu, đặt hàng cho các dự án trọng điểm. Chiến lược hai hướng này nhằm kích thích tăng trưởng toàn diện, tạo ra hệ sinh thái kinh tế năng động và đa dạng.

Nghị quyết cũng đưa ra quy trình đấu thầu cạnh tranh và chỉ định trực tiếp cho các dự án chiến lược, giúp các doanh nghiệp đủ năng lực tiếp cận cơ hội phát triển lớn. Cách tiếp cận này vừa khuyến khích cạnh tranh, vừa đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án trọng yếu.

Kết luận: Bức tranh chính sách đang chuyển mình

Bài tham luận của TS Phan Đức Hiếu cho thấy sự chuyển mình mạnh mẽ của chương trình lập pháp Việt Nam. Từ việc chuyển sang cách làm luật theo nhu cầu, ban hành nghị quyết có tính quy phạm, đến việc hỗ trợ có trọng tâm cho mọi quy mô doanh nghiệp, tất cả phản ánh chiến lược toàn diện nhằm cải thiện môi trường kinh tế. Đối với nhà đầu tư và doanh nhân, việc hiểu và tận dụng các chính sách này sẽ là chìa khóa thành công trong những năm tới.

Khi Việt Nam tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, việc giảm rủi ro thể chế, thúc đẩy kinh tế tư nhân và triển khai cơ chế đặc thù cho thấy cam kết hướng tới phát triển bền vững, bao trùm. Những thông tin chia sẻ tại VIF 2026 là kim chỉ nam quý giá để định hướng hoạt động trong bối cảnh chính sách đang thay đổi sâu rộng.