Trong những tuần gần đây, bức tranh địa chính trị đã rung chuyển bởi hàng loạt diễn biến liên quan tới Hoa Kỳ, Nga và Ukraine, với châu Âu rơi vào trạng thái lo âu cao độ. Tâm điểm của cơn bão này là nỗi lo ngày càng lớn của các lãnh đạo châu Âu rằng cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể dễ dàng bị Nga tác động, từ đó làm thay đổi tiến trình của cuộc xung đột đang diễn ra tại Ukraine.

Cảnh báo ngoại giao từ Phần Lan

Tiếng chuông cảnh báo vang lên rõ rệt nhất từ Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb, người kêu gọi các quốc gia châu Âu duy trì đối thoại với ông Trump. Stubb cảnh báo rằng nếu cắt đứt liên lạc, khoảng trống sẽ bị Moscow lợi dụng. Theo ông, các nhân vật thân Nga đang tích cực tìm cách tiếp cận ông Trump và đội ngũ của ông nhằm tác động Washington hướng tới một thỏa thuận hòa bình có lợi cho Kremlin. Là một trong những đồng minh gần gũi nhất của Trump tại châu Âu, lời cảnh báo của Stubb nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ kênh liên lạc để ngăn Nga độc quyền ảnh hưởng đến chính sách Mỹ.

Giới ngoại giao châu Âu lo ngại mục tiêu cuối cùng của Moscow là thuyết phục Trump chấp nhận nhượng lãnh thổ từ Ukraine để đổi lấy lệnh ngừng bắn. Dù các lãnh đạo phương Tây tại London tin rằng Trump vẫn ủng hộ lập trường giữ nguyên ranh giới chiến sự trước khi bàn về hòa bình, những sự kiện trước đây cho thấy ông hoàn toàn có thể thay đổi lập trường đột ngột sau một cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Các cuộc gặp và sự từ chối của Trump

Những cuộc gặp gần đây giữa Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Washington hầu như không mang lại sự trấn an cho Kyiv. Trump được cho là đã từ chối phê duyệt thương vụ bán tên lửa hành trình Tomahawk cho Ukraine và yêu cầu Kyiv nhượng bộ lãnh thổ để đổi lấy hòa bình. Trong một hành động đầy kịch tính, ông gạt sang một bên các bản đồ chiến sự mà Zelensky trình bày, cảnh báo rằng Ukraine có thể bị tiêu diệt nếu chống lại điều kiện của Nga.

Lập trường này được các tờ như The Guardian diễn giải là lời cảnh tỉnh cho châu Âu: Washington có thể không còn là điểm tựa vững chắc như trước. Do đó, vai trò của châu Âu trong việc duy trì sức kháng cự của Ukraine trước Moscow trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Mặc dù Trump sau đó thúc đẩy ý tưởng ngừng bắn dọc theo ranh giới hiện tại, bác bỏ yêu cầu của Putin về vùng Donbass, những tín hiệu trái chiều từ Washington đã làm phức tạp thêm chiến lược ngoại giao.

Sự sụp đổ của các hội nghị thượng đỉnh dự kiến

Sự bất định càng gia tăng khi cuộc gặp giữa Trump và Putin tại Budapest bị hủy bỏ đột ngột. Trump giải thích rằng ông không cảm thấy thời điểm phù hợp và nghi ngờ khả năng đạt tiến triển đáng kể. Việc hủy bỏ này diễn ra cùng lúc với các lệnh trừng phạt mới của Mỹ nhắm vào các tập đoàn dầu khí lớn của Nga, động thái mà Putin bác bỏ là vô hiệu dù thừa nhận có thể gây khó khăn kinh tế.

Trong khi đó, Reuters đưa tin chính quyền Trump đang chuẩn bị thêm các biện pháp trừng phạt nhằm vào hệ thống ngân hàng và hạ tầng xuất khẩu dầu của Nga nếu Putin tiếp tục kéo dài chiến tranh. Quan chức Ukraine đã đề xuất các biện pháp mạnh hơn, như loại toàn bộ ngân hàng Nga khỏi hệ thống giao dịch bằng USD. Dù chưa rõ Washington có áp dụng hay không, các cuộc thảo luận về việc sử dụng tài sản Nga bị đóng băng để mua vũ khí Mỹ cho Kyiv đã bắt đầu.

Khó khăn trên chiến trường Ukraine

Khi các bước đi ngoại giao tiếp diễn, tình hình chiến sự tại Ukraine trở nên xấu đi. Lực lượng Ukraine được cho là đã mất quyền kiểm soát hai thành phố Popros và Minoat, với các nỗ lực tăng viện thất bại trước đà tiến công của Nga. Quân Nga đã thiết lập các điểm tập trung quanh tuyến đường sắt và các khu định cư, tạo điều kiện cho những đợt tấn công liên tục.

Ít nhất hai tiểu đoàn bộ binh cơ giới Nga đang hoạt động tại trung tâm và ngoại ô Popros, tiêu diệt có hệ thống các ổ kháng cự của Ukraine. Tuyến hậu cần cho các đơn vị còn trụ lại đã hoàn toàn nằm trong tầm hỏa lực của Nga, bao gồm pháo binh và các đợt tấn công bằng máy bay không người lái. Thực tế nghiệt ngã là một số binh sĩ Ukraine bị mắc kẹt trong thành phố, đối diện nguy cơ bị tiêu diệt.

Ngã rẽ chiến lược của châu Âu

Những thất bại trên chiến trường, cùng với sự bất định về lập trường của Trump, đã đặt châu Âu trước một ngã rẽ chiến lược. Lục địa này phải quyết định liệu có nên tăng cường hỗ trợ độc lập cho Ukraine hay chấp nhận rủi ro phụ thuộc vào chính sách dao động của Washington. Các lãnh đạo châu Âu cũng đang cân nhắc các biện pháp trừng phạt hoặc áp thuế bổ sung đối với Nga để bổ trợ cho các động thái của Mỹ.

Cuối cùng, sự đan xen giữa thực tế quân sự và những toan tính chính trị khiến đây trở thành thời khắc định hình vai trò của châu Âu trong xung đột. Dù bằng cách duy trì đối thoại với Trump, phối hợp trừng phạt, hay viện trợ quân sự trực tiếp, những tháng tới sẽ thử thách quyết tâm của châu Âu trong việc ngăn Moscow áp đặt điều kiện hòa bình.

Cuộc khủng hoảng này phản ánh một thực tế rộng lớn hơn: trong sân khấu chính trị toàn cầu đầy biến động, các liên minh phải được duy trì chủ động và khoảng trống chiến lược phải được lấp đầy nhanh chóng. Khả năng điều hướng thách thức này sẽ quyết định không chỉ số phận của Ukraine mà còn cán cân quyền lực trong khu vực trong nhiều năm tới.