Trong những năm gần đây, chủ đề phát triển bền vững đã trở thành xu hướng quan trọng đối với doanh nghiệp trên toàn thế giới. Tuy nhiên, tại Việt Nam, nhiều công ty vẫn tiếp cận vấn đề này một cách hình thức, lập báo cáo phát triển bền vững chỉ để đáp ứng yêu cầu mà chưa thực sự đưa các thực hành bền vững vào hoạt động kinh doanh. Khoảng cách giữa hình thức và nội dung thực chất đặt ra câu hỏi: giải pháp nào để thúc đẩy sự thay đổi thực sự?

Hiểu đúng về phát triển bền vững

Phát triển bền vững về bản chất là đáp ứng nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Nguyên tắc này yêu cầu doanh nghiệp cân bằng mục tiêu kinh tế trước mắt với bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội. Khái niệm này thường được xây dựng dựa trên ba trụ cột chính: môi trường (E), xã hội (S) và quản trị (G) – gọi chung là ESG.

Trụ cột môi trường tập trung vào tác động của doanh nghiệp đối với tài nguyên thiên nhiên, phát thải, tiêu thụ năng lượng và ô nhiễm. Trụ cột xã hội đề cập đến mối quan hệ với nhân viên, khách hàng, cộng đồng và các bên liên quan khác. Quản trị bao gồm sự minh bạch, quản lý đạo đức và trách nhiệm trong điều hành doanh nghiệp. Ba trụ cột này tạo nên nền tảng cho một doanh nghiệp thực sự bền vững.

ESG là chiến lược, không chỉ là nghĩa vụ

Phát triển bền vững không chỉ là trách nhiệm đạo đức; đó còn là công cụ chiến lược để nâng cao sức cạnh tranh, thu hút đầu tư và xây dựng uy tín thương hiệu. Thị trường toàn cầu ngày càng coi trọng các công ty tuân thủ ESG, và nhà đầu tư đang xem xét kỹ báo cáo bền vững để đánh giá khả năng tồn tại lâu dài.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp vẫn coi ESG như một thủ tục để hoàn thành. Báo cáo được lập với dữ liệu hạn chế, cam kết mơ hồ và ít gắn kết với chiến lược kinh doanh. Cách tiếp cận "báo cáo cho có" này làm giảm uy tín và bỏ lỡ lợi ích tiềm năng của phát triển bền vững.

Vai trò của báo cáo phát triển bền vững

Báo cáo phát triển bền vững phục vụ hai nhóm đối tượng: bên trong doanh nghiệp để định hướng chiến lược, và bên ngoài – nhà đầu tư, tổ chức cho vay, khách hàng – để đánh giá thực hành của công ty. Trước đây, báo cáo này thường là tài liệu riêng biệt, nhưng xu hướng toàn cầu hiện nay là báo cáo tích hợp, kết hợp cả kết quả tài chính và phi tài chính trong một báo cáo toàn diện.

Tại Việt Nam, khung báo cáo GRI (Global Reporting Initiative) là chuẩn phổ biến nhất. Khung này cung cấp hướng dẫn cấu trúc để công bố thông tin ESG, giúp so sánh và minh bạch. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc duy trì báo cáo chất lượng cao do thiếu chuyên môn, nguồn lực hạn chế và thiếu sự giám sát chặt chẽ.

Thách thức trong bức tranh bền vững tại Việt Nam

Nghiên cứu về các công ty niêm yết cho thấy chỉ khoảng 15% doanh nghiệp đề cập rõ ràng tác động của biến đổi khí hậu trong báo cáo. Điều này phản ánh mức độ nhận thức và cam kết thấp của đa số công ty. Các vấn đề phổ biến gồm dữ liệu không đầy đủ, phát biểu chung chung không có mục tiêu đo lường, và không gắn kết mục tiêu bền vững với chiến lược kinh doanh cốt lõi.

Ngoài ra, hệ thống tiêu chuẩn báo cáo còn phân mảnh. Dù GRI phổ biến, vẫn tồn tại nhiều khung khác gây khó khăn và thiếu thống nhất. Không có hướng dẫn quốc gia thống nhất khiến doanh nghiệp chọn khung dễ áp dụng nhất, dẫn đến chất lượng và khả năng so sánh khác nhau.

Từ tuân thủ sang cam kết

Để giải quyết các thách thức này, doanh nghiệp cần chuyển từ việc coi phát triển bền vững là nghĩa vụ bên ngoài sang ưu tiên chiến lược nội bộ. Điều này đòi hỏi sự cam kết của lãnh đạo, nâng cao năng lực và tích hợp các chỉ số ESG vào hoạt động hàng ngày.

Các chương trình đào tạo như CMA Australia, kết hợp quản trị chiến lược và tài chính, có thể trang bị cho nhà quản lý kỹ năng triển khai ESG hiệu quả. Sự hợp tác giữa chính phủ, hiệp hội ngành và công ty kiểm toán cũng giúp xây dựng quy chuẩn báo cáo thống nhất và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ.

Cuối cùng, phát triển bền vững thực sự không đạt được chỉ bằng những báo cáo được trình bày đẹp mắt. Nó đòi hỏi sự thay đổi văn hóa trong tổ chức, nơi bảo vệ môi trường, trách nhiệm xã hội và quản trị minh bạch được gắn liền với quá trình ra quyết định. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, thực hiện sự thay đổi này không chỉ đáp ứng kỳ vọng toàn cầu mà còn đảm bảo khả năng tồn tại lâu dài trong thị trường ngày càng coi trọng bền vững.

Bằng cách vượt qua "báo cáo cho có" và cam kết tích hợp ESG thực sự, doanh nghiệp có thể biến phát triển bền vững từ gánh nặng pháp lý thành lợi thế cạnh tranh, đảm bảo phát triển vững mạnh cả trong hiện tại và tương lai.