Hãy tưởng tượng một ngày thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam đóng băng, ngân hàng siết chặt tín dụng và các công ty không thể huy động thêm một đồng vốn mới. Trong tình huống đó, khả năng sống sót của những tập đoàn lớn nhất sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào lượng tiền mặt hiện có và dòng tiền tự tạo ra từ hoạt động kinh doanh.

Bài Kiểm Tra Sức Chịu Đựng Thanh Khoản

Lấy cảm hứng từ cuốn "The Stress Test Every Business Needs" của Traff Green, phân tích áp dụng một bài stress test đơn giản: giả định doanh nghiệp không thể vay thêm hoặc phát hành trái phiếu mới, và tính thời gian sống sót dựa trên tiền mặt cộng với dòng tiền tự do (FCF), chia cho nghĩa vụ tài chính hàng tháng. FCF được tính bằng dòng tiền hoạt động (OCF) trừ chi tiêu đầu tư (CAPEX). Nghĩa vụ hàng tháng gồm lãi vay và nợ ngắn hạn đến hạn.

Vingroup, Masan và Vietjet Dưới Lăng Kính

Năm 2024, Vingroup ghi nhận OCF 20,85 nghìn tỷ VND nhưng CAPEX lên tới 48,57 nghìn tỷ VND, khiến FCF âm 27,72 nghìn tỷ VND. Với tiền mặt 42,58 nghìn tỷ VND, đệm thanh khoản chỉ đạt 14,86 nghìn tỷ VND. Nghĩa vụ tài chính hàng năm 175 nghìn tỷ VND tương đương 14,59 nghìn tỷ VND/tháng, cho thấy Vingroup chỉ có thể trụ hơn một tháng nếu mất nguồn vốn mới. Điều này phản ánh rủi ro thanh khoản cao do chi đầu tư lớn và trả nợ nhiều.

Masan Group có vị thế tốt hơn với FCF dương và đệm thanh khoản 25 nghìn tỷ VND, đủ duy trì khoảng 3 tháng. Nếu tái cơ cấu nợ hoặc giảm trả nợ, thời gian sống sót có thể kéo dài 5–6 tháng. Tuy vậy, Masan vẫn chịu áp lực lãi vay cao và nợ đáo hạn lớn.

Vietjet lại đối diện bức tranh khó khăn hơn: FCF âm 10,5 nghìn tỷ VND, nghĩa vụ 52 nghìn tỷ VND và tiền mặt chỉ 4,6 nghìn tỷ VND. Thời gian sống sót khoảng một tháng nếu không có vốn mới, dù doanh thu theo mùa và hợp đồng thuê linh hoạt có thể giúp cải thiện đôi chút.

Bài Học Từ Tesla

Stress test của Tesla cho thấy sự khác biệt rõ rệt: OCF 14,92 tỷ USD, CAPEX 11,34 tỷ USD, FCF dương 3,5 tỷ USD và tiền mặt 16,13 tỷ USD. Nghĩa vụ hàng năm chỉ 2,88 tỷ USD giúp Tesla có thể tồn tại gần 7 năm không vay thêm. Việc tận dụng vốn cổ đông và phát hành cổ phiếu khi thị trường thuận lợi giúp Tesla duy trì thanh khoản mạnh.

So sánh này nhấn mạnh sự mong manh của chiến lược tăng trưởng dựa nhiều vào nợ, và giá trị của việc duy trì dòng tiền nội lực mạnh. Với doanh nghiệp Việt, cân bằng tham vọng đầu tư và an toàn thanh khoản sẽ là chìa khóa vượt qua các cú sốc tín dụng trong tương lai.