Quốc hội Việt Nam đang xem xét dự thảo sửa đổi Luật Thuế Thu nhập cá nhân, trong đó có thể tác động mạnh đến các hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Dự thảo do Chính phủ trình nhằm sửa đổi toàn bộ 35 điều của luật hiện hành, cập nhật quy định thuế phù hợp với thực tế kinh tế và đảm bảo công bằng giữa các nhóm nộp thuế. Tuy nhiên, đề xuất này đã gây ra nhiều tranh luận, đặc biệt về ảnh hưởng đối với những người buôn bán nhỏ có biên lợi nhuận thấp.

Lo ngại về việc đánh thuế trên doanh thu

Theo dự thảo, hộ kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm sẽ được miễn thuế thu nhập cá nhân và VAT. Nhóm có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 3 tỷ đồng/năm sẽ nộp thuế trực tiếp trên doanh thu, với mức từ 0,5% đến 5% tùy ngành nghề. Doanh thu trên 3 tỷ đồng/năm sẽ chịu thuế 17% trên tổng lợi nhuận. Nhiều ý kiến, như của đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Ninh), cho rằng việc đánh thuế trên doanh thu thay vì lợi nhuận có thể xóa sạch thu nhập của hộ kinh doanh nhỏ, vốn chỉ đạt biên lợi nhuận 3-10%. Ví dụ, mức thuế 5% trên doanh thu có thể khiến nhiều dịch vụ không còn lãi.

Kêu gọi điều chỉnh ngưỡng và phương thức tính thuế

Ông Lâm cũng đặt vấn đề về tính công bằng của ngưỡng miễn thuế 200 triệu đồng, khi người làm công ăn lương chỉ bắt đầu nộp thuế từ mức 10-11 triệu đồng/tháng. Với nhiều hộ kinh doanh, doanh thu 200 triệu đồng/năm chỉ tương đương lợi nhuận khoảng 1,6 triệu đồng/tháng, thấp hơn nhiều so với mức chịu thuế của người lao động. Các chuyên gia như PGS.TS Trần Hoa Ngân và GS.TS Hoàng Văn Cường đề xuất nâng ngưỡng lên 300-400 triệu đồng/năm và chỉ áp thuế trên lợi nhuận thực tế, không phải tổng doanh thu.

Tranh luận song song về giá bán nhà ở xã hội

Bộ Xây dựng cũng bị phản ánh về công thức tính giá bán nhà ở xã hội trong Nghị định 100/2024, khi có ý kiến cho rằng VAT bị tính hai lần – một trong chi phí xây dựng và một trong giá bán. Bộ giải thích công thức phù hợp pháp luật hiện hành nhưng thừa nhận cần làm rõ hơn ngôn ngữ pháp lý để tránh hiểu sai. Giới chuyên môn nhấn mạnh việc minh bạch giá bán và mở rộng đối tượng thụ hưởng là cần thiết để chính sách nhà ở xã hội thực sự hỗ trợ người thu nhập thấp.

Cả hai vấn đề cho thấy yêu cầu cân bằng giữa chính sách tài khóa và công bằng xã hội. Dù là thuế hay nhà ở, các nhà lập pháp được kêu gọi bảo vệ nhóm yếu thế khỏi gánh nặng tài chính quá mức, đồng thời vẫn đảm bảo hiệu quả chính sách.