Trong một động thái làm leo thang căng thẳng toàn cầu, Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa tuyên bố ra lệnh nối lại ngay lập tức các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân, viện dẫn sự cạnh tranh chiến lược với Nga và Trung Quốc. Quyết định táo bạo này đã khiến Moscow đưa ra cảnh báo nghiêm khắc, khi người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov khẳng định Nga sẽ đáp trả tương xứng nếu Mỹ vi phạm lệnh tạm dừng thử hạt nhân đã duy trì nhiều thập kỷ.

Đối đầu hạt nhân Mỹ - Nga

Tuyên bố của Trump đánh dấu sự thay đổi đáng kể sau nhiều thập kỷ kiềm chế. Kể từ năm 1992, Mỹ đã ngừng thử nghiệm hạt nhân, trong khi Nga thực hiện lần thử cuối cùng vào năm 1990 dưới thời Liên Xô. Peskov nhắc lại lập trường của Tổng thống Vladimir Putin rằng bất kỳ quốc gia nào hủy bỏ lệnh tạm dừng sẽ phải đối mặt với phản ứng cứng rắn nhưng cân nhắc từ Nga. Trong khi Trump khẳng định các nước khác đang tiến hành thử nghiệm hạt nhân, Moscow phủ nhận và nhấn mạnh các vụ thử tên lửa gần đây không mang đầu đạn hạt nhân.

Quy mô kho vũ khí hạt nhân càng làm rõ mức độ nghiêm trọng của tình hình. Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, Mỹ sở hữu 5.177 đầu đạn hạt nhân, Nga 5.459, và Trung Quốc dự kiến đạt 1.500 vào năm 2035. Việc nối lại thử nghiệm có nguy cơ khơi mào một thời kỳ đối đầu hạt nhân mới.

Căng thẳng ngoại giao và thay đổi liên minh

Giữa lúc căng thẳng hạt nhân gia tăng, Phó Tổng thống Mỹ James David Van đang điều hướng mối quan hệ phức tạp với Ukraina và Nga. Trong một cuộc phỏng vấn với New York Post, Van nhớ lại cuộc đối đầu gay gắt hồi tháng 2 giữa Trump và Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky tại Phòng Bầu dục. Ban đầu bàn về thỏa thuận khoáng sản, cuộc gặp nhanh chóng biến thành tranh luận công khai khi Van kêu gọi Kiev và Moscow tìm giải pháp ngoại giao, khiến Zelensky nghi ngờ thiện chí của Putin.

Trump ủng hộ quan điểm của Van, cảnh báo Ukraina rằng việc từ chối hòa bình có thể dẫn tới nguy cơ xung đột toàn cầu. Van sau đó mô tả sự việc như một bài học về việc tôn trọng quy tắc ngoại giao cấp cao, bác bỏ tin đồn rằng cuộc tranh cãi đã được dàn dựng. Ông cho rằng những bất đồng thẳng thắn đôi khi mang tính xây dựng khi giúp làm rõ lợi ích chung.

Tiến triển hướng tới hòa bình?

Bất chấp những xung đột công khai, Van khẳng định quan hệ Mỹ - Ukraina đã cải thiện đáng kể kể từ tháng 2. Ông nhấn mạnh sự tập trung tuyệt đối của Trump vào việc chấm dứt xung đột Ukraina, cho biết sáu tháng trước hòa bình là điều không tưởng nhưng gần đây đã có tiến triển rõ rệt. Van đề cao cách tiếp cận cân bằng – lúc gây áp lực, lúc đưa ưu đãi – thay vì hỗ trợ vô điều kiện, trái ngược với chính sách dưới thời Tổng thống Joe Biden.

Chiến lược này nhằm duy trì quan hệ hiệu quả với cả Kiev và Moscow, thúc đẩy ngoại giao thực chất thay vì khoét sâu chia rẽ. Tuy nhiên, tình hình vẫn mong manh khi thực tế chiến trường liên tục gây áp lực lên tiến trình chính trị.

Thực tế chiến trường Donbas

Tại mặt trận phía đông, Ukraina đối mặt với thách thức ngày càng lớn. Sau tổn thất nặng nề ở Donbas, Zelensky triệu tập cuộc họp khẩn, giao Tổng tư lệnh Oleksandr Syrskyi nhiệm vụ giành lại Pokrovsk từ tay Nga. Syrskyi cam kết mở tuyến tiếp tế và tái chiếm các vị trí trọng yếu, trực tiếp chỉ huy phản công.

Tuy nhiên, các nhà phân tích Ukraina cảnh báo chiến dịch có thể đã quá muộn. Lực lượng Nga đã kiểm soát chặt chẽ các tuyến hậu cần, khiến mọi di chuyển quân dễ bị phát hiện và chịu tổn thất nặng. Bên trong Pokrovsk, các đợt đột phá của Nga qua tuyến đường sắt đã thắt chặt vòng vây quanh các đơn vị Ukraina, một số chưa nhận lệnh rút lui.

Lời kêu gọi rút lui chiến lược

Giới chuyên gia và nhà hoạt động tại hiện trường ngày càng kêu gọi rút lui chiến lược. Chuyên gia máy bay không người lái "Flash" cho rằng việc tiếp tục bảo vệ Pokrovsk là vô ích, cần ưu tiên mạng sống binh sĩ hơn lợi ích chính trị. Nhà hoạt động truyền thông Stanislav Buniatov đồng tình, khuyến nghị rút quân có kiểm soát để thiết lập phòng thủ vững chắc hơn, tránh lặp lại thảm họa trong quá khứ.

Những quan điểm này phản ánh nhận thức ngày càng rõ rằng quyết định chiến trường phải đặt con người lên trên biểu tượng lãnh thổ. Cuộc tranh luận cho thấy sự phức tạp trong việc cân bằng chiến lược quân sự với yêu cầu chính trị trong một cuộc chiến đã gây tổn thất nặng nề.

Kết luận: Cân bằng mong manh

Sự giao thoa giữa đối đầu hạt nhân, ngoại giao mong manh và thực tế khốc liệt của chiến trường vẽ nên bức tranh đáng lo ngại về tình hình quốc tế hiện tại. Lệnh thử hạt nhân của Trump có nguy cơ khơi lại căng thẳng thời Chiến tranh Lạnh, trong khi cuộc chiến giành Pokrovsk minh chứng cho sự khắc nghiệt của chiến tranh hiện đại. Khi các nhà lãnh đạo cân nhắc lựa chọn, những rủi ro vượt xa tranh chấp lãnh thổ, chạm tới an ninh toàn cầu, sinh mạng con người và trật tự quốc tế. Những tháng tới sẽ là phép thử xem liệu ngoại giao và kiềm chế chiến lược có thể vượt qua leo thang và hủy diệt hay không.