Trong nhiều năm qua, câu chuyện về khối lượng vàng khổng lồ mà người dân Việt Nam nắm giữ luôn là chủ đề được bàn luận, với ước tính trước đây khoảng 500 tấn. Gần đây, giá vàng thế giới và trong nước tăng mạnh, cùng sức mua bền bỉ của người dân, cho thấy con số này có thể đã lớn hơn nhiều. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để chuyển hóa nguồn tài sản đang “ngủ yên” này thành nguồn lực đầu tư hiệu quả. Ngân hàng Nhà nước đang nghiên cứu việc thành lập sàn giao dịch vàng tập trung như một bước đi chiến lược nhằm huy động nguồn lực này.

Lý do cần một sàn giao dịch vàng tập trung

Sàn vàng dự kiến sẽ hoạt động dưới sự quản lý của Nhà nước, hướng đến việc biến giao dịch vàng vật chất thành một hệ thống minh bạch, có kiểm soát. Sàn sẽ đóng vai trò kênh phân phối vàng nguyên liệu nhập khẩu đạt chuẩn, đảm bảo công khai thông tin giá cả và giao dịch. Mục tiêu là giảm tích trữ vàng trong dân, đưa nguồn lực này vào sản xuất, kinh doanh và hỗ trợ phát triển kinh tế.

Hiện nay, thị trường vàng Việt Nam bị phân tán, các giao dịch diễn ra tại nhiều cửa hàng lớn nhỏ, thiếu sự giám sát chặt chẽ và không chịu thuế giao dịch. Điều này khiến Nhà nước khó huy động vàng trong dân vào dự trữ ngoại hối hoặc đầu tư phát triển. Sàn vàng tập trung có thể giải quyết vấn đề này bằng cách yêu cầu mọi giao dịch vàng—giữa cá nhân, doanh nghiệp hay ngân hàng—đều thực hiện trên một nền tảng được quản lý.

Giải quyết biến động giá và thiếu hụt nguồn cung

Giá vàng đã đạt mức kỷ lục, với giá thế giới vượt 4.300 USD/ounce và giá trong nước gần 155 triệu đồng/lượng. Nhiều dự báo cho rằng giá còn có thể tăng lên 5.000 USD/ounce và 160 triệu đồng/lượng. Biến động này đòi hỏi sự ổn định thị trường, điều mà một sàn vàng minh bạch, cập nhật thông tin theo thời gian thực có thể mang lại.

Một vấn đề tồn tại lâu năm là nguồn cung vàng khan hiếm, khiến giá trong nước luôn cao hơn giá thế giới 10–20 triệu đồng/lượng. Điều này không chỉ bóp méo thị trường mà còn ảnh hưởng đến ngành chế tác trang sức do thiếu nguyên liệu. Việc cấp hạn mức nhập khẩu vàng nguyên liệu sẽ giúp giải quyết tình trạng này, và sàn vàng sẽ là hạ tầng để quản lý hiệu quả hoạt động nhập khẩu.

Lộ trình triển khai theo từng giai đoạn

Kế hoạch của Ngân hàng Nhà nước gồm ba giai đoạn. Giai đoạn đầu tập trung vào giao dịch vàng vật chất giữa các đơn vị được cấp phép và nhập khẩu, đảm bảo nguồn cung qua kênh hợp pháp, chưa đưa vào các sản phẩm phái sinh hay đầu cơ. Giai đoạn hai sẽ mở rộng đối tượng tham gia và đa dạng hóa sản phẩm vàng, đồng thời từng bước liên thông với thị trường quốc tế. Giai đoạn ba hướng tới huy động tối đa vàng trong dân và kết nối hoàn toàn với thị trường toàn cầu.

Nhiều chuyên gia ủng hộ cách tiếp cận thận trọng này, cho rằng nó vừa đáp ứng nhu cầu ổn định thị trường, vừa xây dựng khung pháp lý vững chắc. Tuy nhiên, họ khuyến nghị không nên kéo dài quá lâu và đến năm 2026 cần có một sàn vàng hoàn chỉnh, liên thông quốc tế.

Liên thông thị trường trong nước và quốc tế

Mục tiêu cuối cùng là hình thành một thị trường vàng có tổ chức, minh bạch và hội nhập, mang lại lợi ích cho cả nhà đầu tư, ngành công nghiệp và cơ quan quản lý. Khi thị trường vàng trong nước được kết nối với quốc tế, Việt Nam không chỉ ổn định được giá mà còn tăng cường sức chống chịu kinh tế. Thành công của kế hoạch phụ thuộc vào việc triển khai nhanh chóng nhưng thận trọng, để biến nguồn vàng khổng lồ trong dân thành động lực tăng trưởng.