Cuối tháng 10, bối cảnh địa chính trị quanh cuộc chiến Ukraine lại có thêm diễn biến bất ngờ khi các quan chức Nga đưa ra tuyên bố về khả năng ngừng bắn. Phát biểu của Ngoại trưởng Sergey Lavrov trong cuộc phỏng vấn với kênh YouTube Ultrahang của Hungary đã hé lộ quan điểm của Moskva về nguyên nhân gốc rễ của xung đột và điều kiện để chấm dứt. Những bình luận này xuất hiện trong bối cảnh đối đầu quân sự và kinh tế giữa Nga, Ukraine và phương Tây leo thang, cho thấy tính phức tạp của khủng hoảng.

Lập trường của Moskva về ngừng bắn

Ông Lavrov cho rằng Ukraine và các đồng minh phương Tây đang tìm cách kéo dài chiến sự bằng việc đề xuất ngừng bắn mà không xử lý những nguyên nhân sâu xa. Ông nhấn mạnh rằng giải quyết nguyên nhân gốc rễ là chìa khóa để kết thúc khủng hoảng, đồng thời khẳng định các khu vực như Donbas, Kherson và Zaporizhzhia là lãnh thổ lịch sử của Nga. Theo ông, mọi cuộc đàm phán cần thừa nhận thực tế này.

Ngoại trưởng Nga cũng phản bác các cáo buộc Moskva vi phạm Bản ghi nhớ Budapest 1994, cho rằng việc Ukraine tiến gần tới NATO trái với Tuyên ngôn độc lập năm 1990, vốn xác định nước này là quốc gia trung lập, phi hạt nhân và bảo đảm quyền cho các dân tộc thiểu số. Ông nhấn mạnh cộng đồng quốc tế cần yêu cầu Kyiv khôi phục quyền ngôn ngữ và quyền lợi của các dân tộc thiểu số trước khi đặt câu hỏi về thời điểm Nga chấm dứt chiến tranh.

Vai trò của Mỹ và châu Âu

Ông Lavrov tránh bình luận về các tranh luận nội bộ của Mỹ liên quan đến Ukraine, lưu ý rằng Washington chịu áp lực lớn từ Tổng thống Volodymyr Zelensky và EU nhằm ngăn chặn mọi hợp tác với Nga. Ông xác nhận đang có thảo luận về khả năng tổ chức hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Vladimir Putin và cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, dù người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cảnh báo không nên kỳ vọng giải pháp nhanh chóng.

Peskov đánh giá cao mong muốn của ông Trump trong việc giải quyết các khủng hoảng cấp bách, bao gồm Ukraine, nhưng nhấn mạnh tính phức tạp của xung đột khiến việc giải quyết nhanh là bất khả thi. Ông cho biết các cuộc đàm phán hòa bình đã đình trệ do Ukraine và châu Âu không sẵn sàng nối lại, và bất kỳ hội nghị cấp cao nào cũng cần chuẩn bị kỹ lưỡng.

Áp lực kinh tế và trừng phạt

Song song với các động thái ngoại giao, cuộc chiến kinh tế gia tăng căng thẳng. Mỹ và EU công bố gói trừng phạt mới nhắm vào ngành dầu mỏ Nga, đặc biệt là hai tập đoàn Rosneft và Lukoil. Các biện pháp này cắt đứt kết nối tài chính của họ với phần lớn hệ thống tài chính toàn cầu, đồng thời đe dọa trừng phạt thứ cấp với các quốc gia tiếp tục mua dầu Nga. Giới phân tích nhận định đây là phản ứng trực tiếp trước các đợt không kích của Nga vào hạ tầng năng lượng Ukraine.

Tổng thống Putin thừa nhận tác động kinh tế nhưng khẳng định trừng phạt sẽ không làm thay đổi tính toán chiến lược của Nga. Ông Trump dự đoán Moskva có thể thay đổi lập trường sau khoảng sáu tháng khi các biện pháp phát huy hiệu quả. Trong khi đó, Ukraine tăng cường tấn công, phá hủy khoảng 20% công suất lọc dầu của Nga chỉ trong một tháng và đánh vào các cơ sở công nghiệp quốc phòng.

Leo thang trên các mặt trận quân sự

Các đợt tấn công của Ukraine vào cơ sở năng lượng và quốc phòng Nga đi kèm đề nghị Mỹ cung cấp tên lửa hành trình Tomahawk để mở rộng phạm vi tấn công sâu hơn vào lãnh thổ Nga. Dù Nhà Trắng chưa phê duyệt, Kyiv vẫn quyết tâm duy trì áp lực. Nga đáp trả bằng các đòn tấn công quy mô lớn vào hạ tầng điện và khí đốt Ukraine, gây mất điện diện rộng ở các thành phố như Kharkiv và buộc một số địa phương hoãn kế hoạch sưởi ấm mùa đông.

Giới chuyên gia cảnh báo Ukraine đang bước vào mùa đông khó khăn nhất, với thiếu hụt năng lượng nghiêm trọng đe dọa sản xuất công nghiệp và có thể gây ra làn sóng di cư mới. Thị trưởng Kyiv Vitali Klitschko cảnh báo nguy cơ nghiêm trọng đối với dịch vụ thiết yếu và nền kinh tế nếu tình trạng kéo dài.

Tác động chiến lược và triển vọng

Sự đan xen giữa động thái ngoại giao, trừng phạt kinh tế và leo thang quân sự cho thấy xung đột đang bị khóa trong thế bế tắc nguy hiểm. Nga kiên quyết yêu cầu giải quyết nguyên nhân gốc rễ – vị thế lãnh thổ và định hướng địa chính trị của Ukraine – trong khi Kyiv quyết tâm giành lại lãnh thổ và hội nhập với phương Tây.

Khả năng diễn ra hội nghị thượng đỉnh Putin-Trump tạo thêm yếu tố bất định, dù cả hai bên đều thừa nhận cần chuẩn bị kỹ và đặt kỳ vọng thực tế. Trong khi đó, các biện pháp trừng phạt và đòn trả đũa vào hạ tầng năng lượng đang làm sâu sắc thêm tác động nhân đạo và kinh tế.

Khi mùa đông đến gần, sức chịu đựng của người dân và hạ tầng Ukraine sẽ bị thử thách, trong khi Nga đối mặt hậu quả kinh tế từ trừng phạt kéo dài. Những tháng tới sẽ cho thấy liệu kênh ngoại giao có thể mở lại hay xung đột sẽ tiếp tục kéo dài, bị chi phối bởi tiêu hao quân sự và áp lực kinh tế. Tuyên bố từ Moskva vừa phản ánh lập trường cứng rắn, vừa hé mở khả năng đàm phán nếu điều kiện được đáp ứng.