Trong lịch sử Hoa Kỳ, hiếm có nhân vật nào nắm giữ quyền lực và ảnh hưởng kinh tế lớn như John Pierpont Morgan. Nếu ngày nay những cái tên như Apple, Nvidia hay Microsoft thống trị các bản tin, thì vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, tầm ảnh hưởng của JP Morgan vượt xa tất cả. Khả năng kiểm soát ngành công nghiệp, cứu vãn nền kinh tế và định hình giới doanh nghiệp Mỹ đã khiến ông trở thành một nhân vật khổng lồ, thậm chí được xem là quyền lực hơn cả tổng thống.

Tuổi thơ và bước khởi đầu trong tài chính

Morgan sinh năm 1837 trong một gia đình ngân hàng giàu có, được tiếp cận nền giáo dục ưu tú từ nhỏ. Tuy nhiên, sức khỏe yếu khiến ông không thể tham gia các hoạt động như những đứa trẻ khác, thay vào đó ông say mê đọc báo cáo tài chính. Năm 19 tuổi, Morgan làm việc tại ngân hàng của cha, viết các phân tích chi tiết về tình hình tài chính và chính trị Mỹ. Khả năng nhìn ra những cơ hội mà người khác bỏ qua giúp ông nổi bật, dù đôi khi bị cho là liều lĩnh.

Ở tuổi 24, sau một thương vụ cà phê từ Brazil đem lại lợi nhuận lớn nhưng gây tranh cãi, Morgan rời công ty của cha để mở doanh nghiệp riêng. Bi kịch xảy đến khi vợ ông qua đời vì bệnh lao chỉ vài tháng sau cưới, nhưng Morgan đã biến nỗi đau thành động lực làm việc, ngày càng kiếm được nhiều tiền.

Xây dựng đế chế công nghiệp

Trong Nội chiến Hoa Kỳ, Morgan mua súng cũ giá rẻ, sửa lại và bán với lợi nhuận khổng lồ. Tuy nhiên, bước ngoặt thực sự đến năm 1871 khi ông thành lập ngân hàng thương mại tư nhân, sau này trở thành JP Morgan & Co. Ông đầu tư mạnh vào ngành đường sắt, hợp nhất các công ty cạnh tranh thành mạng lưới khổng lồ dưới quyền kiểm soát của mình. Bằng cách tái cấu trúc ban lãnh đạo và sát nhập doanh nghiệp, Morgan sở hữu 1/3 đường sắt Mỹ, tương ứng 20% giá trị thị trường chứng khoán.

Tham vọng của ông lan sang ngành thép, khi năm 1901 ông mua Carnegie Steel với giá 480 triệu đô mà không cần thương lượng, rồi hợp nhất với các công ty khác để tạo ra U.S. Steel – tập đoàn tỷ đô đầu tiên trên thế giới, trị giá 1,4 tỷ đô. Riêng ngành thép của ông đã chiếm 16% nền kinh tế Mỹ thời điểm đó.

Mở rộng sang công nghệ

Morgan không chỉ dừng lại ở giao thông và thép. Ông tài trợ cho các thí nghiệm của Thomas Edison và hợp nhất Edison Electric với đối thủ để thành lập General Electric. Ông cũng góp phần tạo ra công ty sau này trở thành AT&T, kiểm soát điện và viễn thông – những ngành thiết yếu cho tương lai nước Mỹ.

Quyền lực kinh tế và di sản

Khả năng hợp nhất doanh nghiệp của Morgan tạo ra những tập đoàn gần như không thể bị đánh bại. Việc kiểm soát nhiều ngành chủ chốt cho phép ông tác động đến thị trường và thậm chí cứu nền kinh tế trong khủng hoảng như cuộc suy thoái năm 1893. Sự thống trị của ông cho thấy sức mạnh khổng lồ mà giới tài phiệt tư nhân có thể nắm giữ.

Khi qua đời, Morgan đã tái định hình chủ nghĩa tư bản Mỹ. Di sản của ông vẫn tồn tại qua JP Morgan Chase, hậu duệ trực tiếp của đế chế ngân hàng ông sáng lập. Dù phương pháp của ông gây tranh luận về độc quyền và sự công bằng, tầm nhìn và ảnh hưởng của JP Morgan đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử kinh tế Hoa Kỳ.