Trong một diễn biến đầy bất ngờ, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đột ngột hủy bỏ cuộc gặp dự kiến với Tổng thống Nga Vladimir Putin, với lý do lo ngại cuộc gặp sẽ không mang lại kết quả thiết thực. Quyết định này, được công bố trong cuộc trò chuyện với Tổng Thư ký NATO Marcrose tại Phòng Bầu Dục ngày 23 tháng 10, diễn ra song song với việc Mỹ áp đặt các lệnh trừng phạt mới đối với Nga, làm gia tăng căng thẳng giữa Washington và Moscow.

Sự thay đổi đột ngột trong tiếp xúc ngoại giao

Tổng thống Trump cho biết hội nghị thượng đỉnh dự kiến tại Hungary đã bị hủy vì ông cảm thấy nó sẽ không đạt được mục tiêu đề ra. Dù để ngỏ khả năng tổ chức một hội nghị trong tương lai, ông nhấn mạnh rằng thời điểm và điều kiện phải phù hợp. Phát biểu này được đưa ra sau khi Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scrot Ben cáo buộc ông Putin thiếu trung thực trong các cuộc đàm phán. Trump thừa nhận rằng dù các cuộc trò chuyện với Putin thường diễn ra trong không khí tốt đẹp, nhưng hầu như không đạt được tiến triển cụ thể.

Các lệnh trừng phạt mới nhắm vào hai tập đoàn dầu mỏ lớn nhất của Nga là Rosneft và Lukoil cùng hàng chục công ty con. Bộ Tài chính Mỹ tuyên bố đây là phản ứng trước việc Moscow thiếu cam kết nghiêm túc với tiến trình hòa bình. Bộ trưởng Ben nhấn mạnh sự cấp bách trong việc chấm dứt tấn công và thực hiện ngừng bắn ngay lập tức, đồng thời cảnh báo có thể sẽ có thêm hành động để hỗ trợ nỗ lực của Tổng thống Trump nhằm kết thúc một cuộc xung đột khác.

Lệnh trừng phạt quốc tế và tính toán chiến lược

Trước khi Mỹ công bố, Liên minh châu Âu đã thống nhất một gói trừng phạt mới nhằm giảm nhập khẩu dầu và khí đốt từ Nga. Đáng chú ý, gói này cũng nhắm vào bốn công ty thuộc ngành công nghiệp dầu mỏ của Trung Quốc. Giới phân tích cho rằng hiệu quả của các lệnh trừng phạt sẽ phụ thuộc nhiều vào cách thực thi và liệu Washington có áp dụng các biện pháp trừng phạt thứ cấp hay không.

Chính Trump cũng tỏ ra không chắc liệu các biện pháp này có khiến Nga thay đổi lập trường về xung đột ở Ukraine hay không. Ông bày tỏ hy vọng Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky sẽ nhận ra nhu cầu thỏa hiệp, ví von rằng "cần hai người mới có thể khiêu vũ".

Diễn tập hạt nhân chiến lược của Nga

Ngày 22 tháng 10, chỉ vài giờ sau thông báo hủy hội nghị, Tổng thống Putin đã chỉ đạo các cuộc diễn tập hạt nhân chiến lược quy mô lớn. Các hoạt động bao gồm phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa từ sân bay vũ trụ Plesetsk tới trường bắn Kura ở Kamchatka, phóng tên lửa từ tàu ngầm hạt nhân ở biển Barents, và phóng tên lửa hành trình từ máy bay ném bom chiến lược Tu-95MS.

Điện Kremlin cho biết đây là diễn tập định kỳ nhằm kiểm tra khả năng sẵn sàng chiến đấu và hệ thống chỉ huy. Tất cả nhiệm vụ đã hoàn thành, với hoạt động được điều phối từ Trung tâm Chỉ huy Quốc phòng Nga. Tổng Tham mưu trưởng Valery Gerasimov đã báo cáo trực tiếp cho Putin qua cầu truyền hình, cho biết diễn tập mô phỏng quy trình sử dụng vũ khí hạt nhân.

Đàm phán phức tạp về vùng Donbas

Theo các nguồn tin như Washington Post và Financial Times, trong cuộc điện đàm ngày 16 tháng 10, Putin đề xuất với Trump rằng Ukraine nên từ bỏ toàn bộ quyền kiểm soát vùng Donbas để đổi lấy việc Nga trả lại một số lãnh thổ ở Kherson và Zaporizhzhia. Ngày hôm sau, Trump bị cho là đã thúc giục Zelensky cân nhắc nhượng Donbas, dù ông phủ nhận.

Với Ukraine, ý tưởng đổi đất lấy hòa bình là không thể chấp nhận. Donbas gồm hai tỉnh Donetsk và Luhansk, là trung tâm công nghiệp và khai thác than quan trọng, từng đóng góp khoảng 15,7% GDP quốc gia. Xung đột đã phá hủy nền kinh tế khu vực, khiến hàng triệu người phải sơ tán và cắt đứt tuyến thương mại. Từ năm 2014, Ukraine ước tính thiệt hại lên tới 102 tỷ USD, tình hình càng nghiêm trọng hơn từ năm 2022.

Lợi ích quân sự và kinh tế của Donbas

Nga hiện kiểm soát gần như toàn bộ Luhansk và khoảng 75% Donetsk. Ukraine vẫn giữ các thành phố chiến lược như Sloviansk và Kramatorsk, được củng cố thành pháo đài với mạng lưới phòng thủ dày đặc từ năm 2014. Các công sự này đã đóng vai trò quan trọng trong việc làm chậm bước tiến của Nga.

Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Andriy Zagorodnyuk mô tả Sloviansk và Kramatorsk là trung tâm hậu cần và công nghiệp thiết yếu để chống Nga. Tầm quan trọng của Donbas không chỉ nằm ở giá trị kinh tế mà còn ở vai trò vùng đệm quân sự.

Leo thang xung đột

Rạng sáng ngày 22 tháng 10, Nga tiến hành tấn công bằng tên lửa và UAV quy mô lớn vào Ukraine, gây mất điện khẩn cấp trên diện rộng. Nhiều vụ nổ được ghi nhận tại Kyiv, Dnipro, Zaporizhzhia và Odesa. Giới chức Ukraine cho biết đợt tấn công bắt đầu bằng tên lửa đạn đạo, tiếp theo là UAV cảm tử.

Bộ trưởng Năng lượng Svitlana Hichup xác nhận hạ tầng trọng yếu bị nhắm tới, làm trầm trọng thêm thiệt hại nhân đạo và kinh tế.

Kết luận

Việc Trump bất ngờ hủy hội nghị với Putin, cùng với lệnh trừng phạt mới và diễn tập hạt nhân của Nga, cho thấy sự bất ổn trong quan hệ Mỹ-Nga hiện nay. Từ đàm phán Donbas đến lệnh trừng phạt của EU, bức tranh địa chính trị phản ánh một môi trường nơi các quyết định chiến lược có thể thay đổi nhanh chóng. Khi cả hai bên tiếp tục tìm kiếm lợi thế, triển vọng hòa bình vẫn mờ mịt, và chủ quyền Ukraine cùng ổn định khu vực đang đứng trước nguy cơ nghiêm trọng.