Trong các phiên thảo luận tại Quốc hội gần đây, tương lai của khu vực công ở Việt Nam đã trở thành tâm điểm, với các lãnh đạo và đại biểu tập trung vào nhu cầu cấp thiết phải tái cấu trúc hệ thống hành chính, cải thiện điều kiện làm việc và triển khai các cải cách thể chế. Cuộc trao đổi phản ánh cả những khó khăn mà cán bộ địa phương đang gặp phải và tác động kinh tế rộng lớn của quản trị.

Tinh gọn đội ngũ cán bộ công chức

Chính phủ đã yêu cầu rà soát toàn diện đội ngũ cán bộ cấp xã, nhằm cho nghỉ những người không đáp ứng yêu cầu công việc. Đây là một phần trong nỗ lực tinh gọn bộ máy hành chính trên toàn quốc, giảm sự chồng chéo và nâng cao hiệu quả. Theo nghị quyết mới, Bộ Nội vụ được giao nhiệm vụ giám sát các cuộc đánh giá này, hướng dẫn các tỉnh cơ cấu lại đội ngũ và nâng cao chất lượng sau khi sắp xếp đơn vị hành chính.

Quy mô cắt giảm rất lớn: khoảng 18.400 biên chế cấp tỉnh, 110.700 cấp xã và 120.500 cán bộ không chuyên trách đã bị giảm. Việc này giúp tiết kiệm ngân sách khoảng 190.500 tỷ đồng giai đoạn 2026–2030, dù chi trả chế độ nghỉ hưu sớm và thôi việc sẽ tiêu tốn khoảng 128.480 tỷ đồng. Những con số này cho thấy sự cân bằng khó khăn giữa tiết kiệm chi phí và trách nhiệm xã hội đối với người lao động bị ảnh hưởng.

Đảm bảo thu nhập công bằng và ngăn chặn nghèo đói trong đội ngũ cán bộ

Một điểm nổi bật được đại biểu Trương Trọng Nghĩa nêu ra là cán bộ công chức không nên thuộc tầng lớp thu nhập thấp trong xã hội. Ông kêu gọi đột phá về thu nhập và chế độ đãi ngộ, để công chức có thể toàn tâm toàn ý với nhiệm vụ mà không phải làm thêm để duy trì cuộc sống.

Tầm nhìn này bao gồm việc điều chỉnh lương khu vực công ngang với mức sống trung bình của xã hội, thiết lập hệ thống KPI công bằng, và áp dụng chế tài nghiêm minh tương xứng với chế độ đãi ngộ. Các cải cách này nhằm khuyến khích sự tận tâm và liêm chính, đồng thời thu hút và giữ chân nhân tài trong khu vực công.

Thực tế địa phương: khối lượng công việc tăng và hạn chế nguồn lực

Đại biểu Ca Nhiễu từ Lâm Đồng chia sẻ thực tế tại cơ sở sau khi sắp xếp đơn vị hành chính. Bộ máy tinh gọn hơn nhưng khối lượng công việc tăng mạnh. Cán bộ xã vừa phải xử lý thủ tục hành chính, triển khai chuyển đổi số, vừa trực tiếp tiếp xúc và nắm bắt nguyện vọng người dân, thậm chí làm việc đến tối muộn để đảm bảo tiến độ.

Sự tận tâm này gặp áp lực khi biên chế không thay đổi dù khối lượng công việc tăng. Các đại biểu đề nghị cơ chế bảo vệ cán bộ dám nghĩ dám làm, cải thiện điều kiện làm việc và trang bị đầy đủ cơ sở vật chất để nâng cao chất lượng phục vụ. Trọng tâm là phân bổ nhân lực phù hợp với khối lượng công việc thực tế, tránh quá tải và đảm bảo hiệu suất bền vững.

Phân cấp hành chính và cải thiện hiệu quả

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông đề xuất chuyển giao các chi nhánh văn phòng đăng ký đất đai về cấp xã quản lý, đặt dưới sự chỉ đạo của UBND xã. Giải pháp này có thể rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, giảm chi phí và tăng trách nhiệm tại cấp cơ sở. Ông cũng kiến nghị sửa đổi quy định về số lượng cấp phó để phù hợp với đặc thù quản lý của từng địa phương.

Những đề xuất này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc điều chỉnh cấu trúc hành chính theo thực tế địa phương, đảm bảo mô hình quản trị vừa hiệu quả vừa đáp ứng nhu cầu người dân.

Đề xuất quyền tự chủ thể chế của TP Hồ Chí Minh

Đại biểu Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh TP Hồ Chí Minh mong muốn quyền tự chủ thể chế thay vì xin thêm ngân sách. Ông cho rằng nguồn thu bền vững đến từ cơ chế đủ mạnh để khơi thông vốn xã hội, kích hoạt đầu tư tư nhân và nâng cao hiệu quả đầu tư công, chứ không chỉ dựa vào tăng thuế hay cắt giảm chi tiêu.

Đề xuất về luật đô thị đặc biệt cho TP Hồ Chí Minh nhằm tạo khung tài chính và quản trị thúc đẩy tăng trưởng dài hạn, giảm phụ thuộc vào ngân sách trung ương và kích thích đổi mới. Tầm nhìn này đặt thành phố vào vị trí cực tăng trưởng chiến lược cùng Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, hình thành cụm siêu đô thị dẫn dắt chuyển đổi kinh tế.

Kết luận: Cân bằng cải cách với yếu tố con người

Các phiên thảo luận tại Quốc hội cho thấy sự đan xen giữa hiệu quả, công bằng và đổi mới thể chế. Việc tinh gọn bộ máy và tái cấu trúc có thể mang lại tiết kiệm ngân sách, nhưng cần song hành với chế độ đãi ngộ hợp lý, nguồn lực đầy đủ và cơ chế trao quyền để cán bộ phục vụ hiệu quả.

Từ những thách thức khối lượng công việc ở cơ sở đến các đề xuất thể chế ở tầm quốc gia, thông điệp chung là cải cách khu vực công ở Việt Nam cần toàn diện, kết hợp hiệu quả kinh tế với trách nhiệm xã hội. Chỉ với cách tiếp cận cân bằng như vậy, đất nước mới tránh được bẫy thu nhập trung bình và xây dựng hệ thống quản trị hỗ trợ phát triển bền vững và củng cố niềm tin của nhân dân.