Việt Nam hiện đang đối mặt với hai vấn đề kinh tế cấp bách thu hút sự chú ý lớn của dư luận: ngưỡng thuế đối với hộ kinh doanh và sự gián đoạn xuất khẩu sầu riêng do việc tạm ngừng xét nghiệm dư lượng hóa chất. Cả hai vấn đề đều cho thấy sự tương tác phức tạp giữa quy định, thực tế kinh tế và sinh kế của hàng triệu người dân.

Hộ kinh doanh chật vật với ngưỡng thuế thấp

Bộ Tài chính mới đây đã phê duyệt đề án điều chỉnh mô hình quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, quy định ngưỡng doanh thu tính thuế là từ 200 triệu đồng/năm trở lên. Mục tiêu là chuẩn hóa việc thu thuế, nhưng ngưỡng này đã gây tranh luận trong giới tiểu thương và các chuyên gia. Nhiều ý kiến cho rằng với chi phí đầu vào cao, lợi nhuận thấp, vượt ngưỡng 200 triệu đồng doanh thu chưa chắc đã có lãi.

Bà Nguyễn Thái Trang, tiểu thương lâu năm tại Chợ Sỉ An Đông, TP.HCM, cho biết chỉ cần bán vài món hàng đã vượt ngưỡng vì giá vốn cao. Tương tự, ông Trần Văn An ở Hà Nội, gia đình kiếm 20 triệu đồng/tháng từ bán phở, vẫn phải chịu thuế dù chỉ đủ trang trải sinh hoạt. Theo quy định, hộ có doanh thu 240 triệu đồng/năm phải nộp thuế 4,5%, là gánh nặng với những người "lấy công làm lãi".

Chuyên gia thuế Lê Văn Tuấn nhấn mạnh ngưỡng 200 triệu đồng chưa đảm bảo công bằng so với các đối tượng nộp thuế khác. Người lao động hưởng giảm trừ thuế tới 186 triệu đồng/năm mà không chịu rủi ro kinh doanh. Hộ kinh doanh kê khai thuế thường chịu mức tương đương doanh nghiệp nhưng không được chuyển lỗ như doanh nghiệp.

Kêu gọi nâng ngưỡng chịu thuế

Nhiều chuyên gia và tiểu thương đề xuất nâng ngưỡng để phản ánh đúng chi phí và quy mô hoạt động. Ngành thuế từng xem xét nâng ngưỡng doanh thu không chịu thuế VAT và thu nhập cá nhân lên 400 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, các hộ mong muốn mức cao hơn, từ 500 triệu đến 1 tỷ đồng, nhằm giảm gánh nặng và khuyến khích tái đầu tư.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế, tính toán với doanh thu 1 tỷ đồng và tỷ lệ thu nhập 16%, thu nhập hàng tháng khoảng 13,3 triệu đồng, phù hợp mục tiêu nâng cao thu nhập bình quân của Nhà nước. Ông Lê Văn Tuấn đồng tình, cho rằng ngưỡng cao hơn sẽ giúp hộ kinh doanh có nguồn lực mở rộng và tuân thủ chính sách thuế, bao gồm đầu tư thiết bị hóa đơn điện tử.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng dù doanh thu bao nhiêu, hộ kinh doanh vẫn cần áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền để minh bạch dữ liệu và phục vụ quản lý vĩ mô. Điều này giúp cơ quan thuế kiểm soát doanh thu chính xác và giảm gánh nặng hành chính.

Xuất khẩu sầu riêng bị đình trệ do ngừng xét nghiệm

Song song với tranh luận về thuế, ngành xuất khẩu sầu riêng đang gặp khó khăn nghiêm trọng. Tại Đắk Lắk, gần 2.000 container sầu riêng bị mắc kẹt tại cửa khẩu và kho suốt hơn 10 ngày do các phòng xét nghiệm dư lượng hóa chất tạm ngừng hoạt động.

Ông Lê Anh Trung, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk, cho biết sự cố bắt đầu từ ngày 11/10 khi các phòng xét nghiệm ngừng tiếp nhận mẫu và chậm trả kết quả. Không có giấy chứng nhận an toàn, doanh nghiệp buộc phải dừng thu mua trong mùa cao điểm.

Thiếu cơ sở đủ năng lực xét nghiệm đồng thời hai chỉ tiêu bắt buộc khiến chuỗi cung ứng bị gián đoạn. Một số lô hàng mắc kẹt 10–15 ngày có nguy cơ hư hỏng, giảm chất lượng. Giá sầu riêng loại A giảm từ hơn 100.000 xuống còn khoảng 80.000 đồng/kg.

Tác động kinh tế và giải pháp khẩn cấp

Việc ngừng xét nghiệm gây thiệt hại cho cả doanh nghiệp lẫn nông dân, khi giá giảm mạnh và chi phí chăm sóc, vận chuyển, bảo quản vẫn tăng. Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk đã kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng UBND tỉnh khôi phục hoạt động xét nghiệm. Đề xuất ưu tiên mẫu xuất khẩu trong mùa cao điểm và ủy quyền cho các đơn vị địa phương đủ năng lực.

Ngày 24/10, Bộ đã họp với các phòng xét nghiệm để tháo gỡ vướng mắc. Tối cùng ngày, một số cơ sở bắt đầu trả kết quả cho các lô hàng tồn, giúp giảm bớt ách tắc. Tuy nhiên, việc tiếp nhận mẫu mới vẫn hạn chế, doanh nghiệp chờ hướng dẫn.

Dù hoạt động xét nghiệm dần khôi phục, chuỗi xuất khẩu vẫn chịu áp lực lớn, mỗi ngày chậm trễ có thể khiến hàng trăm tấn hư hỏng và ảnh hưởng uy tín với đối tác. Ông Trung kêu gọi giải pháp tạm thời duy trì xét nghiệm trong mùa cao điểm để tránh tái diễn.

Số liệu xuất khẩu và triển vọng lâu dài

Theo hải quan, 8 tháng đầu năm 2024, Việt Nam xuất khẩu khoảng 451.000 tấn sầu riêng tươi trị giá 1,52 tỷ USD, giảm 24% về lượng và 25% về giá trị so với cùng kỳ. Sầu riêng đông lạnh đạt hơn 58.000 tấn, trị giá 265 triệu USD, tăng 67% và 127%. Tổng kim ngạch xuất khẩu gần 1,8 tỷ USD, giảm 16%.

Hiệp hội đang tổng hợp số liệu thiệt hại để kiến nghị chính sách hỗ trợ, không chỉ giải quyết khó khăn trước mắt mà còn xây dựng cơ chế xét nghiệm ổn định lâu dài cho ngành sầu riêng.

Cả tranh luận về ngưỡng thuế và khủng hoảng xuất khẩu sầu riêng đều cho thấy nhu cầu chính sách cân bằng giữa mục tiêu quản lý và thực tế kinh tế. Điều chỉnh ngưỡng thuế và đảm bảo quy trình xuất khẩu thông suốt là thiết yếu để duy trì sinh kế và thúc đẩy tăng trưởng trong nền kinh tế năng động của Việt Nam.