Trong một diễn biến đầy kịch tính cho thấy sự bất ổn của chính trị toàn cầu, căng thẳng giữa Nga, Mỹ và các thành viên NATO đã leo thang quanh khả năng diễn ra một hội nghị thượng đỉnh quan trọng. Cuộc gặp dự kiến giữa cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Budapest đã bị hủy bỏ đột ngột, phơi bày những chia rẽ sâu sắc và các thách thức pháp lý phức tạp có thể làm chệch hướng các sáng kiến ngoại giao.

Cảnh báo của Ba Lan và nghĩa vụ pháp lý của ICC

Ngày 21 tháng 10, Reuters đưa tin Ba Lan đã gửi cảnh báo mạnh mẽ tới Tổng thống Vladimir Putin, khuyên ông không nên bay qua không phận Ba Lan trên đường tới Hungary dự thượng đỉnh. Ngoại trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski phát biểu trên đài radio quốc gia rằng ông không thể đảm bảo một tòa án độc lập của Ba Lan sẽ không ra lệnh buộc máy bay chở Putin hạ cánh để bàn giao ông cho Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC). ICC đã phát lệnh bắt giữ Putin vào năm 2023 với cáo buộc trục xuất trái phép trẻ em Ukraina sang Nga—cáo buộc mà Moskva bác bỏ và không công nhận thẩm quyền của ICC.

Sikorski nhấn mạnh tất cả các quốc gia thành viên ICC đều có nghĩa vụ bắt giữ Putin nếu ông đặt chân lên lãnh thổ của họ, khiến mọi tuyến bay qua không phận EU tiềm ẩn rủi ro pháp lý. Trong khi đó, Bulgaria tỏ tín hiệu sẵn sàng cho phép Putin bay qua nếu điều này có thể thúc đẩy hòa bình, nhưng Bộ Ngoại giao nước này xác nhận chưa nhận được yêu cầu chính thức từ Moskva.

Vai trò của Hungary và nhạy cảm ngoại giao

Hungary, dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Viktor Orbán, duy trì quan hệ ấm áp hơn với Moskva so với các quốc gia EU khác. Budapest cam kết đảm bảo an toàn cho việc nhập cảnh và rời đi của Putin nếu hội nghị diễn ra. Tuy nhiên, khi Hungary đang trong quá trình rút khỏi ICC, những phức tạp pháp lý liên quan đến việc di chuyển của Putin vẫn chưa được giải quyết. Với việc không thể bay qua lãnh thổ Ukraina, Nga buộc phải đi qua ít nhất một quốc gia EU, biến tình huống này thành một bài toán ngoại giao nhạy cảm.

Trump từng tuyên bố ý định gặp Putin tại Budapest nhằm thúc đẩy tiến trình đàm phán hòa bình chấm dứt chiến sự ở Ukraina, vốn đã kéo dài sang năm thứ tư. Nhưng các trở ngại về địa chính trị và pháp lý đã khiến kế hoạch này tạm thời không thể thực hiện.

Thông báo của Nhà Trắng và lập trường của Nga

Ngày 21 tháng 10, Nhà Trắng xác nhận hội nghị thượng đỉnh dự kiến sẽ không diễn ra trong tương lai gần. Các quan chức cho biết đã có cuộc trao đổi mang tính xây dựng qua điện thoại giữa Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov, nhưng kết luận rằng một cuộc gặp trực tiếp giữa Trump và Putin hiện không cần thiết. Dù không nêu rõ lý do, Politico nhận định lập trường cứng rắn của Nga—yêu cầu ký kết thỏa thuận hòa bình trước khi ngừng bắn—là yếu tố then chốt.

Lavrov nhắc lại rằng lập trường của Nga không thay đổi kể từ các vòng đàm phán trước, kiên quyết giải quyết cái mà Moskva coi là nguyên nhân gốc rễ của xung đột, bao gồm mong muốn gia nhập NATO của Ukraina. Quan điểm này, duy trì theo thời gian, dường như đã khiến phía Mỹ tin rằng các cuộc đối thoại ngay lập tức sẽ khó đạt tiến triển.

Ukraina đối mặt khó khăn và chuẩn bị cho mùa đông

Trong khi đó, Ukraina đang chuẩn bị cho một mùa đông khắc nghiệt dưới áp lực từ các cuộc tấn công gia tăng của Nga vào hạ tầng năng lượng. Cố vấn Tổng thống Tymofiy Milovanov kêu gọi người dân chuẩn bị tinh thần và thể chất cho tình trạng mất điện diện rộng. Ông khuyến nghị các bài tập hít thở để giữ bình tĩnh trong thời gian mất điện kéo dài, nhấn mạnh sự kiên cường trước cái lạnh, bóng tối và mối đe dọa liên tục từ các cuộc không kích.

Các cuộc tấn công tầm xa của Nga đã nhắm vào hệ thống điện của Ukraina nhằm làm suy yếu khả năng sản xuất vũ khí và hậu cần quân sự. Các thành phố lớn như Kyiv và Kharkiv đã trải qua tình trạng cắt điện luân phiên, với chính phủ cảnh báo về mùa đông khắc nghiệt nhất kể từ khi chiến sự bắt đầu.

Vũ khí mới của Nga và mối đe dọa mở rộng

Thêm vào thách thức, tình báo Ukraina tiết lộ Nga đã bắt đầu sản xuất hàng loạt bom dẫn đường mới có khả năng tấn công mục tiêu ở khoảng cách lên tới 200 km. Những vũ khí này được trang bị module lập kế hoạch và hiệu chỉnh phổ quát (UMPK) tiên tiến, biến bom thường thành bom chính xác. Các thử nghiệm chiến đấu ban đầu đã được ghi nhận tại Dnipro, với một số quả bom đạt khoảng cách gần 193 km.

Nga được cho là đang cải thiện khả năng chống lại các biện pháp tác chiến điện tử của Ukraina, có thể giới thiệu các biến thể mang tên Krom-1 và Krom-2. Tầm bắn mở rộng và khả năng nâng cấp này tạo ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với các khu vực sâu trong lãnh thổ Ukraina, khiến chiến lược phòng thủ trở nên phức tạp hơn.

Kết luận: Bức tranh ngoại giao phức tạp

Việc hủy bỏ hội nghị thượng đỉnh Trump-Putin phản ánh mạng lưới phức tạp của các yếu tố pháp lý, chính trị và quân sự định hình xung đột Ukraina. Sự tuân thủ nghiêm ngặt nghĩa vụ ICC của Ba Lan, lập trường tinh tế của Hungary và yêu cầu kiên định của Nga cho thấy khó khăn trong việc tổ chức các cuộc đàm phán hòa bình cấp cao khi chiến sự vẫn tiếp diễn. Khi Ukraina đối mặt với mùa đông khắc nghiệt và các mối đe dọa từ vũ khí mới của Nga, con đường đi tới giải pháp vẫn bất định, với ngoại giao bị giới hạn bởi cả thực tế chiến trường và luật pháp quốc tế.