Trong diễn biến mới đây, Việt Nam và Hoa Kỳ đã đạt được những thỏa thuận mang tính then chốt, mở đường cho một hiệp định thương mại đối ứng mang tính lịch sử. Hiệp định này, được xây dựng trên nguyên tắc công bằng và cân bằng, đã thu hút sự quan tâm lớn từ thị trường, đặc biệt khi công bố khả năng áp dụng mức thuế suất 0% cho một số mặt hàng. Cộng đồng tài chính đã phản ứng mạnh mẽ, với nhóm cổ phiếu xuất khẩu tăng trưởng đáng kể, phản ánh kỳ vọng kinh tế từ thỏa thuận này.

Khuôn Khổ và Các Điều Khoản Chính

Hiệp định thương mại được thiết lập dựa trên một khuôn khổ rõ ràng, xác định trách nhiệm của mỗi quốc gia nhằm đạt được sự cân bằng trong thương mại và thuế quan. Điểm cốt lõi là Hoa Kỳ duy trì mức thuế đối ứng chung 20% đối với hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam, tạo ra một mức trần rõ ràng. Tuy nhiên, khuôn khổ này cũng mở ra khả năng cho một số đối tác liên kết được hưởng mức thuế 0% đối với một số sản phẩm. Khả năng này được quy định trong Phụ lục 3 của Sắc lệnh 14346, thông qua cơ chế PTA AP. Theo đó, các đối tác chiến lược phù hợp lợi ích với Hoa Kỳ có thể được giảm thuế xuống bằng không đối với một số mặt hàng.

Các Ngành Chiến Lược Được Xác Định

Phụ lục 3 nêu rõ bốn lĩnh vực chiến lược đủ điều kiện hưởng ưu đãi: ô tô và linh kiện lớn, nông sản và thủy sản, dược phẩm và thiết bị y tế, cùng thiết bị công nghiệp. Đáng chú ý, Hoa Kỳ dành sự ưu tiên đặc biệt cho Việt Nam trong các lĩnh vực này, nhận thấy lợi ích song phương từ việc tăng cường thương mại. Đối với Việt Nam, cơ hội rõ rệt nhất nằm ở nguồn tài nguyên thiên nhiên khan hiếm và một số sản phẩm nông nghiệp mà Hoa Kỳ không thể sản xuất hoặc khai thác đủ cho nhu cầu nội địa. Đất hiếm là ví dụ tiêu biểu, đóng vai trò quan trọng trong nhiều ngành công nghệ cao và đang thiếu hụt tại Hoa Kỳ.

Cơ Hội và Giới Hạn

Dù các lĩnh vực như linh kiện hàng không và dược phẩm nằm trong danh mục chiến lược, năng lực xuất khẩu hiện tại của Việt Nam ở các lĩnh vực này vẫn hạn chế. Chẳng hạn, xuất khẩu dược phẩm sang Hoa Kỳ năm 2023 chỉ đạt 7,76 triệu USD, con số khá nhỏ. Ngược lại, xuất khẩu nông sản, đặc biệt là các sản phẩm giá trị cao như một số loài cá ngừ vây xanh, cùng tài nguyên thiên nhiên quý hiếm, mang lại cơ hội tăng trưởng rõ rệt dưới cơ chế thuế 0%.

Hiệp định cũng bao hàm các cam kết nhập khẩu lớn từ phía Việt Nam, như mua 50 tỷ USD máy bay Boeing, thể hiện tính chất đối ứng của thỏa thuận. Sự cân bằng này đảm bảo cả hai quốc gia đều hưởng lợi, với Việt Nam mở rộng thị trường cho các mặt hàng xuất khẩu chiến lược, và Hoa Kỳ có thị trường ổn định cho hàng hóa công nghiệp và nông nghiệp.

Tác Động Trong Tương Lai

Khả năng giảm thuế xuống 0% cho một số mặt hàng có thể thay đổi đáng kể cục diện thương mại Việt - Mỹ, thúc đẩy hội nhập kinh tế sâu rộng hơn. Đối với các nhà xuất khẩu Việt Nam, việc phù hợp với lợi ích chiến lược của Hoa Kỳ và đáp ứng các tiêu chí trong Phụ lục 3 sẽ là chìa khóa để tận dụng ưu đãi này. Trọng tâm sẽ là nâng cao năng lực sản xuất ở những lĩnh vực Việt Nam có lợi thế cạnh tranh, như khai thác đất hiếm và sản phẩm nông nghiệp đặc thù.

Tóm lại, hiệp định thương mại đối ứng đánh dấu bước tiến quan trọng trong quan hệ kinh tế Việt - Mỹ. Bằng việc xác định và khai thác các ngành chiến lược, hai quốc gia đều có thể hưởng lợi từ việc giảm rào cản thương mại và tăng cường hợp tác. Thách thức đối với Việt Nam là tận dụng cơ hội này đồng thời đáp ứng yêu cầu khắt khe của đối tác liên kết, nhằm đảm bảo lợi ích lâu dài từ thỏa thuận lịch sử này.