Những ngày trước mốc 5/11, bầu không khí chính trị tại Mỹ trở nên căng thẳng tột độ khi hàng loạt diễn biến liên quan đến cựu Tổng thống Donald Trump và tình hình quản trị quốc gia thu hút sự chú ý mạnh mẽ. Từ vụ kiện lịch sử tại Tòa án Tối cao về quyền áp thuế của tổng thống, cho tới tác động của đợt chính phủ đóng cửa kéo dài, nước Mỹ đang đứng trước ngã rẽ có thể định hình lại chính sách trong nước và quan hệ quốc tế.

Ông Trump vắng mặt tại phiên điều trần lịch sử của Tòa án Tối cao

Sự kiện được mong đợi nhất tuần này là việc Tòa án Tối cao xem xét tính hợp pháp của các mức thuế toàn cầu áp dụng trong nhiệm kỳ ông Trump. Bất ngờ, ông Trump thông báo sẽ không tham dự phiên xử ngày mùng 0 tháng 11, với lý do sự hiện diện của ông có thể làm lu mờ tầm quan trọng của phán quyết. Ông khẳng định đây là một trong những quyết định có ý nghĩa lớn nhất trong lịch sử Tòa án, nhấn mạnh rằng nếu tổng thống không thể nhanh chóng áp dụng thuế quan, nước Mỹ sẽ bị bất lợi trong thương mại toàn cầu.

Ông Trump bảo vệ chính sách thuế quan của mình như một công cụ đã mang lại thịnh vượng và an ninh quốc gia. Ông dẫn chứng thị trường chứng khoán liên tục lập kỷ lục, lạm phát thấp và các cuộc đàm phán thành công với Trung Quốc cùng nhiều quốc gia khác là minh chứng cho hiệu quả của thuế quan. Theo ông, thuế quan là đòn bẩy quan trọng để đạt được các thỏa thuận thương mại công bằng và bền vững.

Thách thức pháp lý đối với quyền áp thuế của tổng thống

Vụ kiện bắt nguồn từ phán quyết của tòa phúc thẩm liên bang cho rằng phần lớn hành động áp thuế của ông Trump là trái luật theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977. Tòa kết luận Quốc hội không trao quyền rộng rãi cho tổng thống áp đặt thuế như ông Trump đã thực hiện thông qua các sắc lệnh hành pháp. Một số mức thuế, như thuế thép và nhôm theo Đạo luật Mở rộng Thương mại, vẫn được giữ nguyên, nhưng phán quyết này đặt ra câu hỏi về phạm vi quyền lực của tổng thống trong chính sách thương mại.

Giới chỉ trích cho rằng việc ông Trump mở rộng áp thuế đã làm mất cân bằng thương mại toàn cầu và có nguy cơ dẫn đến biện pháp trả đũa từ các nước khác. Ngược lại, những người ủng hộ cho rằng đây là biện pháp cần thiết để bảo vệ ngành công nghiệp Mỹ trước cạnh tranh không công bằng. Phán quyết của Tòa án Tối cao sẽ tạo tiền lệ cho cách các tổng thống tương lai sử dụng công cụ kinh tế trong đàm phán quốc tế.

Chính phủ đóng cửa và cuộc chiến khôi phục trợ cấp lương thực

Song song với cuộc chiến pháp lý, chính phủ Mỹ vẫn đang trong tình trạng đóng cửa một phần, khiến hàng triệu người đối mặt với nguy cơ mất các dịch vụ thiết yếu. Đợt đóng cửa, hiện đã trở thành một trong những dài nhất lịch sử, làm gián đoạn chương trình Hỗ trợ Dinh dưỡng Bổ sung (SNAP) cho 42 triệu người dân.

Các thẩm phán liên bang tại Massachusetts và Rhode Island đã yêu cầu chính quyền sử dụng quỹ khẩn cấp để khôi phục thanh toán SNAP. Bộ trưởng Tài chính Ben xác nhận chính phủ sẽ tuân thủ và tìm cách khôi phục trợ cấp vào ngày mùng 0 tháng 11. Tình hình cấp bách khi sự chậm trễ có thể đẩy nhiều gia đình vào cảnh thiếu ăn.

Các chương trình dinh dưỡng khác như WIC – hỗ trợ phụ nữ, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ – và Chương trình Bữa trưa Học đường Quốc gia (NSLP) cũng chịu ảnh hưởng. WIC phục vụ hàng triệu bà mẹ và trẻ em, trong khi NSLP cung cấp hàng tỷ suất ăn trưa mỗi năm. Tác động của đóng cửa khác nhau tùy chương trình, nhưng tổng thể cho thấy cái giá nhân đạo của bế tắc chính trị.

Bế tắc chính trị và tranh cãi lập pháp

Đợt đóng cửa bắt đầu từ ngày 1/10 bắt nguồn từ tranh cãi tại Quốc hội về trợ cấp y tế. Đảng Dân chủ muốn gia hạn hỗ trợ phí bảo hiểm đến sau năm 2025, trong khi Đảng Cộng hòa phản đối vì lo ngại ngân sách. Khoảng 700.000 nhân viên liên bang đã bị nghỉ việc tạm thời, hàng trăm nghìn người khác vẫn làm việc không lương trong các lĩnh vực thiết yếu.

Nếu đóng cửa kéo dài qua ngày 4/11, nó sẽ san bằng kỷ lục dài nhất trong lịch sử, từng diễn ra trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Mọi kéo dài thêm sẽ đánh dấu một sự gián đoạn chưa từng có trong hoạt động liên bang.

Tác động toàn cầu và căng thẳng chiến lược

Ngoài vấn đề trong nước, lập trường đối ngoại của ông Trump tiếp tục gây tranh cãi. Có thông tin ông từ chối chuyển giao một số hệ thống tên lửa cho Ukraina và ám chỉ khả năng triển khai quân hoặc không kích tại Nigeria nếu tình hình xấu đi. Những động thái này, cùng với tranh chấp thuế quan, cho thấy sự điều chỉnh lớn trong cách Mỹ tham gia vào các vấn đề toàn cầu.

Giới quan sát quốc tế theo dõi sát sao, nhận thấy rằng phán quyết của Tòa án Tối cao và việc giải quyết đóng cửa chính phủ có thể ảnh hưởng đến vị thế ngoại giao của Mỹ. Sự gắn kết giữa quản trị trong nước và chính sách đối ngoại đồng nghĩa với việc các quyết định tại Washington sẽ vang vọng ra toàn cầu.

Kết luận: Quốc gia trước ngã rẽ

Khi 5/11 cận kề, nước Mỹ đứng trước những thay đổi quan trọng. Phán quyết của Tòa án Tối cao về quyền áp thuế sẽ củng cố hoặc tái định nghĩa vai trò của tổng thống trong chiến lược kinh tế, trong khi việc giải quyết đóng cửa chính phủ sẽ quyết định phúc lợi tức thời của hàng triệu người. Trong cả hai lĩnh vực, mức độ rủi ro đều cao và kết quả sẽ ảnh hưởng đến hướng đi của quốc gia trong nhiều năm tới.

Sự giao thoa giữa thách thức pháp lý, chính trị và nhân đạo cho thấy tính phức tạp của quản trị trong thời kỳ chia rẽ sâu sắc. Dù là qua phán quyết của tòa hay thỏa hiệp lập pháp, những ngày tới sẽ là phép thử cho khả năng của Mỹ trong việc vượt qua khủng hoảng bằng tầm nhìn và sự đoàn kết.