Khi Việt Nam tiến gần tới Đại hội XIV của Đảng Cộng sản, giới quan sát chính trị đang theo dõi sát sao những bước đi của Tổng Bí thư Tô Lâm. Hội nghị Trung ương 14 khóa XIII vừa kết thúc ngày 6/11/2025 đã không chốt được các quyết định nhân sự chủ chốt, mà sẽ hoãn sang hội nghị 15. Điều này đặt ra câu hỏi liệu quyền lực của ông Tô Lâm có bị kiềm chế phần nào.

Ý nghĩa của Hội nghị Trung ương 14

Hội nghị 14 được kỳ vọng sẽ hoàn tất danh sách Bộ Chính trị và Ban Bí thư cho khóa XIV. Trong bài phát biểu bế mạc, ông Tô Lâm nhấn mạnh Ban Chấp hành Trung ương đã thảo luận dân chủ, kỹ lưỡng và đạt sự nhất trí cao về nhân sự giới thiệu tham gia Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Tuy nhiên, ông cho biết Bộ Chính trị và Tiểu ban nhân sự Đại hội XIV sẽ tiếp tục hoàn thiện phương án để trình tại hội nghị 15. Đáng chú ý, ông không đề cập tới các chức vụ lãnh đạo tối cao – “Tứ trụ” – cho thấy những vị trí này vẫn chưa được thống nhất.

Theo thông lệ, công tác chuẩn bị Đại hội thường kết thúc trong 14 hội nghị. Chỉ hai lần trước – năm 2011 dưới thời ông Nông Đức Mạnh và năm 2021 dưới thời ông Nguyễn Phú Trọng – phải tổ chức hội nghị 15. Đây là lần thứ ba cho thấy các vị trí chủ chốt chưa được chốt.

"Tứ trụ" chưa ngã ngũ

“Tứ trụ” – Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng, Chủ tịch Quốc hội – là bốn vị trí quyền lực nhất trong hệ thống chính trị Việt Nam. Hiện tại, hầu hết các vị trí này đều quá tuổi quy định, trừ Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn. Có thể sẽ có trường hợp đặc biệt, nhưng điều này cần sự đồng thuận rộng rãi.

Giới quan sát cho rằng ông Tô Lâm đã thành công trong việc củng cố quyền lực thông qua sắp xếp hành chính, như sáp nhập tỉnh thành. Tuy nhiên, việc chưa đạt được thỏa thuận về các vị trí lãnh đạo chủ chốt cho thấy ông đang gặp phải sự kháng cự trong nội bộ. Việc nhân sự “Tứ trụ” còn bỏ ngỏ càng khẳng định điều này.

Cân bằng quyền lực giữa công an và quân đội

Một trọng tâm của thảo luận là sự cân bằng quyền lực giữa Bộ Công an và quân đội. Những đợt điều chuyển gần đây ưu tiên nhiều nhân vật xuất thân từ ngành công an và quê Hưng Yên – quê ông Tô Lâm. Hiện có sáu ủy viên Bộ Chính trị xuất thân công an, ít nhất ba người quê Hưng Yên. Trong khi đó, quân đội có ít đại diện hơn.

Sự mất cân đối này khó có thể được chấp nhận. Quân đội, cùng với công an, là trụ cột của nhà nước và luôn giữ ảnh hưởng lớn. Phân tích cho thấy quân đội có thể đang đàm phán để tăng đại diện và nắm giữ vị trí quan trọng nhằm đảm bảo cân bằng. Việc phong hàm đại tướng cho hai sĩ quan gần đây cho thấy quân đội đang củng cố vị thế.

Thương lượng chiến lược trước hội nghị 15

Việc hoãn quyết định sang hội nghị 15 có thể là bước đi chiến thuật, cho phép thời gian thương lượng giữa phe công an và quân đội. Nếu ông Tô Lâm muốn tiếp tục làm Tổng Bí thư bất chấp tuổi tác, ông có thể phải nhượng bộ quân đội. Nguyên tắc rất rõ: một bên mạnh lên thì phải nhường bên kia để duy trì ổn định.

Sự mặc cả này ăn sâu trong văn hóa chính trị Việt Nam, nơi đồng thuận và cân bằng giữa các trung tâm quyền lực là cần thiết để tránh chia rẽ. Những đợt đảo ghế trước hội nghị 14 – thay đổi nhiều ghế Bộ Chính trị trong thời gian ngắn – phản ánh quá trình thương lượng này.

Tác động tới Đại hội XIV

Kết quả hội nghị 15 sẽ mang tính quyết định. Đây sẽ là lúc biết được ông Tô Lâm có giữ được vị trí và sắp xếp đội ngũ lãnh đạo theo ý mình hay phải chấp nhận thỏa hiệp. Sự tương tác giữa hai phe công an và quân đội nhiều khả năng sẽ quyết định thành phần “Tứ trụ”.

Khi Việt Nam đứng trước ngã rẽ chính trị này, những thương lượng hậu trường cho thấy sự phức tạp của quá trình chuyển giao lãnh đạo trong Đảng. Câu hỏi đặt ra cho giới quan sát là: trước truyền thống và sự cân bằng phe phái, ai có thể chặn – hoặc buộc – Tô Lâm thay đổi hướng đi?