500 Năm, 5 Đế Chế, 1 Quy Luật — Đồng Đô La Có Phải Tiếp Theo?

500 Năm, 5 Đế Chế, 1 Quy Luật — Đồng Đô La Có Phải Tiếp Theo?

Năm 1944, các đại biểu từ 44 quốc gia đồng minh tập trung tại khách sạn Mount Washington ở Bretton Woods, New Hampshire, để đưa ra quyết định định hình nền kinh tế toàn cầu trong nhiều thập kỷ. Anh quốc, từng là siêu cường tài chính thế giới, đã kiệt quệ sau hai cuộc thế chiến với nợ công lên tới 249% GDP. Trong một bước ngoặt lịch sử, vị thế đồng tiền dự trữ toàn cầu chuyển từ bảng Anh sang đô la Mỹ. Đây không phải là sự kiện đơn lẻ mà là một phần của quy luật lặp lại suốt 500 năm — chu kỳ trỗi dậy, đạt đỉnh, mở rộng quá mức và sụp đổ.

Đồng tiền dự trữ đầu tiên xuất hiện năm 1450 với đồng real Bồ Đào Nha. Bồ Đào Nha cách mạng hóa hàng hải, mở ra các tuyến thương mại mới sau khi Constantinople thất thủ năm 1453. Lisbon trở thành trung tâm thương mại toàn cầu, đế chế Bồ Đào Nha trải dài khắp các châu lục. Tuy nhiên, việc duy trì các tiền đồn quân sự xa xôi đã làm cạn kiệt nguồn lực, cộng thêm bất ổn chính trị khiến nước này bị Tây Ban Nha thôn tính năm 1580.

Sự thống trị của Tây Ban Nha bắt đầu với việc phát hiện mỏ bạc khổng lồ ở Potosí, Bolivia, năm 1545. Đồng bạc Tây Ban Nha, gọi là “pieces of eight”, trở thành đồng tiền toàn cầu đầu tiên, được tin dùng khắp nơi. Sự thống trị kéo dài khoảng 110 năm trước khi suy thoái vì mở rộng quá mức và nợ nần chồng chất.

Quy luật này lặp lại với mỗi đế chế tiếp theo: giai đoạn đổi mới và thống trị, rồi mở rộng quá mức và khủng hoảng tài chính, cuối cùng mất vị thế đồng tiền dự trữ. Đồng bảng Anh cũng theo con đường này trước khi nhường chỗ cho đô la Mỹ giữa thế kỷ 20.

Ngày nay, đồng đô la Mỹ đang xuất hiện những dấu hiệu tương tự các đồng tiền dự trữ trước đây: nợ công cao, thách thức địa chính trị và áp lực kinh tế. Lịch sử cho thấy không đồng tiền dự trữ nào tồn tại mãi mãi. Sự trỗi dậy và suy tàn của Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Anh chứng minh rằng vai trò lãnh đạo kinh tế chỉ là tạm thời. Tương lai của đô la phụ thuộc vào việc Mỹ có tránh được những sai lầm từng khiến các đế chế trước đó sụp đổ hay không.