Giá vàng trong nước đang ở mức cao kỷ lục, khiến nhiều người tìm đến mua vàng tại 'chợ đen' để tránh phải xếp hàng hoặc chấp nhận giá cao hơn. Tuy nhiên, theo quy định pháp luật, phần lớn các hoạt động này là vi phạm.

Theo Nghị định 24/2012/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 232/2025/NĐ-CP), sản xuất và kinh doanh vàng miếng, vàng trang sức, mỹ nghệ là ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Chỉ các doanh nghiệp và ngân hàng được Ngân hàng Nhà nước cấp phép mới được mua bán vàng miếng SJC. Hoạt động mua bán vàng nguyên liệu cũng phải tuân thủ đúng quy định và có giấy phép.

Đối với vàng trang sức, mỹ nghệ, doanh nghiệp không cần giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh nhưng vẫn phải đáp ứng các yêu cầu như đăng ký ngành nghề, có địa điểm và cơ sở vật chất phù hợp. Các hoạt động kinh doanh vàng khác thuộc nhóm hàng hóa, dịch vụ hạn chế kinh doanh, chỉ được phép thực hiện khi có sự chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ và giấy phép từ Ngân hàng Nhà nước.

Điều 19 của Nghị định này liệt kê các hành vi vi phạm, gồm: kinh doanh vàng miếng không phép; xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu không giấy phép; dùng vàng làm phương tiện thanh toán; hoặc kinh doanh vàng khác khi chưa được phép. Như vậy, mua bán vàng tại 'chợ đen' – nơi các tổ chức, cá nhân không được cấp phép – là vi phạm pháp luật.

Với giao dịch giữa cá nhân, nếu chỉ mua bán nhỏ lẻ, ví dụ mua lại vàng từ người thân, thì không bị coi là vi phạm. Nhưng nếu việc mua bán diễn ra thường xuyên, liên tục, nhằm mục đích kiếm lời thì sẽ bị xem là kinh doanh vàng trái phép và bị xử lý.

Mức phạt hành chính cho cá nhân vi phạm trong kinh doanh vàng miếng từ 300 đến 400 triệu đồng; đối với tổ chức, mức phạt gấp đôi. Ngoài ra, có thể bị tịch thu vàng hoặc tước quyền sử dụng giấy phép kinh doanh vàng miếng trong một thời gian nhất định theo Nghị định 88/2019/NĐ-CP.

Nếu hành vi vi phạm đủ yếu tố cấu thành tội phạm theo Bộ luật Hình sự 2015, người vi phạm có thể bị truy cứu về tội Buôn lậu (nếu liên quan đến giao dịch xuyên biên giới hoặc từ khu phi thuế quan vào nội địa), hoặc tội Rửa tiền. Các hình phạt có thể rất nghiêm khắc, từ phạt tiền lớn đến phạt tù.

Một điểm cần lưu ý là việc dùng vàng để thanh toán hàng hóa, dịch vụ cũng bị cấm. Đây là hành vi vi phạm được nêu rõ tại khoản 4 Điều 19 Nghị định 24/2012/NĐ-CP.

Tóm lại, kinh doanh vàng là lĩnh vực chịu sự quản lý chặt chẽ của Nhà nước. Mua bán vàng miếng hay vàng nguyên liệu tại 'chợ đen' không chỉ tiềm ẩn rủi ro về chất lượng và giá cả, mà còn vi phạm pháp luật, có thể dẫn tới xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Người dân nên giao dịch tại các doanh nghiệp, ngân hàng được cấp phép để đảm bảo an toàn và tuân thủ quy định.