Trong một thế giới mà bối cảnh kinh tế và chính trị thay đổi ngày càng nhanh, việc hiểu rõ các lực tác động đằng sau những biến động này chưa bao giờ quan trọng hơn. Ray Dalio, nhà đầu tư vĩ mô toàn cầu với hơn năm thập kỷ kinh nghiệm, mang đến một câu chuyện thuyết phục về cách lịch sử có thể soi sáng tương lai. Những suy ngẫm của ông xuất phát từ những khoảnh khắc trong sự nghiệp khi các sự kiện chưa từng có buộc ông phải nhìn lại hàng thế kỷ để tìm kiếm sự chỉ dẫn, qua đó phát hiện ra những mô hình lặp lại theo thời gian.

Học từ những cú sốc lịch sử

Hành trình nghiên cứu sự thay đổi trật tự thế giới của Dalio bắt đầu vào năm 1971, khi Hoa Kỳ đối mặt với khủng hoảng tài chính dẫn đến việc Tổng thống Nixon đình chỉ khả năng chuyển đổi đồng đô la sang vàng. Lúc đó, vàng là nền tảng của giao dịch quốc tế, và tiền giấy chỉ có giá trị vì có thể đổi lấy vàng. Mỹ đã chi tiêu vượt xa khả năng, phát hành nhiều đô la giấy hơn số vàng dự trữ. Khi vàng cạn kiệt, niềm tin vào đồng đô la suy giảm, khiến mọi người đổ xô đổi tiền giấy lấy vàng.

Dalio dự đoán thị trường sẽ sụp đổ, nhưng thay vào đó chứng kiến giá cổ phiếu tăng mạnh. Sự nghịch lý này khiến ông nghiên cứu các sự kiện tương tự, phát hiện rằng vào năm 1933, Tổng thống Roosevelt cũng thực hiện bước đi tương tự, phá bỏ liên kết với vàng để chi tiêu nhiều hơn. Trong cả hai trường hợp, việc in thêm tiền mà không tăng năng suất đã làm giảm giá trị tiền tệ nhưng đẩy giá tài sản lên. Nguyên tắc đầu tiên của Dalio ra đời: khi ngân hàng trung ương in nhiều tiền trong khủng hoảng, giá cổ phiếu, vàng và hàng hóa thường tăng.

Nhận diện các mô hình lặp lại

Nguyên tắc này tiếp tục đúng trong các khủng hoảng sau, như năm 2008 và năm 2020, khi việc mở rộng tiền tệ đã hỗ trợ thị trường tài sản. Dalio nhấn mạnh rằng để dự đoán tương lai, cần hiểu quá khứ. Việc nghiên cứu bong bóng thập niên 1920 và cuộc Đại suy thoái giúp ông dự đoán sự sụp đổ của bong bóng năm 2007. Góc nhìn lịch sử trở thành công cụ bản năng để điều hướng bất ổn kinh tế.

Gần đây, Dalio nhận thấy ba diễn biến chưa từng xảy ra trong đời ông: các quốc gia không thể trả nợ ngay cả khi lãi suất gần bằng 0, dẫn đến việc in tiền hàng loạt; xung đột nội bộ sâu sắc do khoảng cách giàu nghèo và giá trị ngày càng lớn; và căng thẳng bên ngoài gia tăng giữa một cường quốc mới nổi, Trung Quốc, và cường quốc dẫn đầu, Hoa Kỳ. Lịch sử cho thấy những điều kiện này thường báo hiệu sự thay đổi trật tự trong nước và toàn cầu.

Hiểu về trật tự và sự biến đổi

"Trật tự" là hệ thống quản trị điều chỉnh các tương tác trong và giữa các quốc gia. Trật tự nội bộ được quy định trong hiến pháp, còn trật tự thế giới được thiết lập qua các hiệp ước. Những khuôn khổ này thay đổi vào những thời điểm khác nhau, thường sau các cuộc chiến—nội chiến đối với trật tự nội bộ và chiến tranh quốc tế đối với trật tự thế giới. Các lực lượng cách mạng thường phá bỏ trật tự cũ yếu kém, thay thế bằng hệ thống mới.

Ví dụ: Hiến pháp Hoa Kỳ năm 1789 ra đời sau Cách mạng Mỹ và tồn tại đến nay dù trải qua Nội chiến; Cách mạng Nga năm 1917 tạo ra trật tự kéo dài đến năm 1991; Trung Quốc bắt đầu trật tự hiện tại năm 1949 sau chiến thắng của Đảng Cộng sản trong nội chiến. Những biến đổi này cho thấy tính chu kỳ của cấu trúc chính trị và kinh tế.

Hệ quả của sự thay đổi trật tự thế giới

Phân tích của Dalio cho thấy sự hội tụ của khủng hoảng nợ, phân cực nội bộ và cạnh tranh bên ngoài báo hiệu khả năng chuyển đổi trật tự trong nước và toàn cầu. Lần gần nhất điều này xảy ra là từ 1930 đến 1945, thời kỳ đầy biến động với suy thoái kinh tế, biến động chính trị và chiến tranh thế giới. Hiểu rõ những động lực này là điều thiết yếu cho các nhà hoạch định chính sách, nhà đầu tư và công dân khi xây dựng chiến lược ứng phó với bất định.

Bằng cách chắt lọc hàng thế kỷ lịch sử thành các nguyên tắc hành động, Dalio mang đến lộ trình giải mã các sự kiện hiện tại và chuẩn bị cho tương lai. Thông điệp cốt lõi của ông rõ ràng: quá khứ là kho báu bài học, và những ai nghiên cứu nó sẽ có khả năng dự đoán và thích nghi tốt hơn với những thay đổi tất yếu của trật tự thế giới.

Kết luận

Sự thay đổi trật tự thế giới không phải hiện tượng mới mà là chu kỳ lặp lại do mất cân đối kinh tế, chia rẽ xã hội và cạnh tranh địa chính trị. Những hiểu biết của Ray Dalio, dựa trên phân tích lịch sử, vừa là lời cảnh báo vừa là kim chỉ nam. Khi các quốc gia đối mặt với thách thức ngày càng lớn, khả năng nhận diện các mô hình từ quá khứ có thể trở thành công cụ quý giá nhất để xây dựng một tương lai bền vững và thịnh vượng.