Trong vài năm gần đây, Trung Quốc đang triển khai một chiến lược chưa từng có trong lịch sử hiện đại: liên kết vàng trực tiếp với đồng nhân dân tệ (NDT). Mục tiêu là xây dựng lại cách vận hành của hệ thống tiền tệ toàn cầu, giảm phụ thuộc vào USD. Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã trở thành người mua vàng lớn nhất thế giới, đồng thời giảm nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ. Đây là bước đi nhằm làm suy yếu vị thế đồng USD như tiền tệ dự trữ toàn cầu.

Song song với việc tích trữ vàng, Trung Quốc đã phát triển Sàn giao dịch vàng Thượng Hải (SGE) – thị trường vàng vật chất lớn nhất thế giới, mở kho vàng mới tại Hong Kong và thiết lập "hành lang vàng" – mạng lưới kho chứa tại các nước BRICS. Hệ thống này cho phép các quốc gia nắm giữ NDT có thể đổi trực tiếp sang vàng vật chất, tăng độ tin cậy cho đồng tiền Trung Quốc. Vàng có ưu điểm là không thể in thêm, khó bị phá giá và không thể bị đóng băng như tài sản bằng USD.

Một thay đổi quan trọng là từ tháng 7/2023, vàng được xếp hạng thành tài sản cấp 1 (Tier 1) theo tiêu chuẩn Basel III, ngang giá với tiền mặt hoặc trái phiếu kho bạc trong bảng cân đối của ngân hàng. Nếu vàng tiếp tục được nâng lên thành tài sản thanh khoản chất lượng cao (HQLA), nó sẽ có thể được dùng làm tài sản thế chấp cho các khoản vay và giao dịch repo – nền tảng của hệ thống tài chính toàn cầu. Điều này sẽ cho phép các nước vay vốn và phát triển mà không cần dùng USD.

Tại hội nghị thượng đỉnh BRICS, Trung Quốc đã giải quyết vấn đề niềm tin bằng cách phân tán kho vàng ra nhiều quốc gia, kết nối chúng với SGE, theo dõi minh bạch từng thỏi vàng. Ngoài ra, để giảm biến động giá, họ áp dụng mức giá thanh toán dựa trên trung bình 200 ngày thay vì giá theo ngày, giúp vàng ổn định hơn khi dùng làm tài sản thế chấp.

Chiến lược này mở ra cơ hội cho các nước giàu tài nguyên nhưng thiếu hạ tầng, như ở châu Phi. Những quốc gia này có thể gửi vàng vào SGE, nhận khoản vay bằng NDT từ Ngân hàng Phát triển Mới (BRICS Bank) để xây dựng hạ tầng mà không cần qua IMF. Trung Quốc vừa gia tăng ảnh hưởng, vừa thúc đẩy thương mại ngoài hệ thống tài chính phương Tây.

Mỹ dường như nhận thấy xu hướng này. Gần đây, Mỹ đã đưa phần vàng dự trữ ở London về nước, có thể để chuẩn bị cho kịch bản vàng trở thành HQLA. Nếu điều đó xảy ra, ai nắm giữ vàng vật chất sẽ có lợi thế lớn trong việc tài trợ phát triển và mở rộng ảnh hưởng.

Theo một số phân tích, các tổ chức tài chính có thể tăng tỷ lệ vàng trong dự trữ từ 20% lên 30%. Mức tăng 10% này tương đương khoảng 2 nghìn tỷ USD nhu cầu mới, có thể đẩy giá vàng lên mức cao kỷ lục trong vài năm tới. Vàng không thể sản xuất thêm, nên áp lực cầu sẽ tác động mạnh đến giá.

Cuộc cạnh tranh tương lai có thể hình thành hai hệ thống: Trung Quốc và BRICS với tiền tệ gắn vàng – tài sản vật chất lâu đời, và Mỹ cùng phương Tây với hệ thống dựa trên công nghệ số, stablecoin hoặc Bitcoin – tài sản số minh bạch, nhanh, không biên giới. Đây sẽ là lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại, nhiều chuẩn tiền tệ cùng tồn tại, cho phép quốc gia và cá nhân lựa chọn mô hình phù hợp. Cả vàng và Bitcoin đều có thể tăng giá mạnh nếu kịch bản này thành hiện thực trong 5-10 năm tới.