Lần đầu tiên trong hơn 30 năm, các chỉ số niềm tin về thị trường chứng khoán và triển vọng kinh tế cá nhân của người Mỹ đang đi ngược chiều nhau. Khảo sát cho thấy, người dân rất lạc quan về chứng khoán – thậm chí hơn cả thời kỳ bong bóng dot-com năm 2000 – nhưng lại bi quan về thu nhập và tương lai tài chính của bản thân, tương tự giai đoạn khủng hoảng 2008.

Từ thập niên 1960 đến 2008, thu nhập cá nhân thực (đã điều chỉnh lạm phát) tăng đều khoảng 2,8% mỗi năm, tạo niềm tin và khả năng hoạch định tài chính dài hạn. Nhưng sau khủng hoảng 2008, tốc độ tăng thu nhập chậm lại, liên tục hụt so với kỳ vọng, đặc biệt sau đại dịch COVID-19. Trong khi đó, chỉ số S&P 500 tăng gần 300% kể từ 2010 (đã tính lạm phát), còn thu nhập thực chỉ tăng khoảng 50%. Khoảng cách này cho thấy nền kinh tế tài chính đang tách rời khỏi kinh tế thực.

Một yếu tố quan trọng là tỷ lệ tiết kiệm của người Mỹ giảm từ 13% (1980s) xuống chỉ 4% hiện nay, trong khi biên lợi nhuận doanh nghiệp liên tục lập kỷ lục. Lợi nhuận này chủ yếu quay lại túi cổ đông và được tái đầu tư vào tài sản như cổ phiếu, vàng, Bitcoin, bất động sản… khiến giá các loại tài sản này tăng mạnh. Đặc biệt, giá nhà hiện cao gấp khoảng 7 lần thu nhập hộ gia đình, so với mức 4 lần trong nhiều thập kỷ trước, làm chi phí nhà ở chiếm phần lớn ngân sách, giảm khả năng tiết kiệm và đầu tư của người dân.

Hậu quả là bất bình đẳng tài sản tại Mỹ hiện ở mức cao nhất kể từ thập niên 1920. Lịch sử cho thấy, những giai đoạn bất bình đẳng cực điểm thường kết thúc bằng một 'reset' kinh tế. Ví dụ, sau năm 1929, thị trường chứng khoán sụp đổ, bất bình đẳng giảm mạnh nhờ các yếu tố như tăng thuế doanh nghiệp lên gần 40%, kéo lợi nhuận và giá tài sản xuống, dù gây đau đớn ngắn hạn.

Từ thập niên 1980, Mỹ giảm mạnh thuế doanh nghiệp để kích thích tăng trưởng, giúp chứng khoán tăng mạnh nhưng đồng thời khiến bất bình đẳng leo thang. Hiện tại, thuế doanh nghiệp ở mức thấp nhất từ thập niên 1930, trong khi chênh lệch giàu nghèo lập đỉnh.

Nhiều chuyên gia cho rằng 'đại tái thiết' sẽ xảy ra khi xu hướng này đảo chiều – thuế doanh nghiệp tăng trở lại, lợi nhuận giảm, giá tài sản điều chỉnh mạnh. Thị trường chứng khoán có thể đạt đỉnh trước khi điều này diễn ra, như năm 1929.

Trong ngắn hạn, các tài sản như cổ phiếu, vàng, tiền số vẫn hưởng lợi từ dòng tiền lớn vào thị trường. Nhưng khi xu hướng đảo chiều, chiến lược đầu tư sẽ cần chuyển sang phòng thủ. Nhà đầu tư nên theo dõi sát các tín hiệu vĩ mô, đặc biệt chính sách thuế và thu nhập thực, để chuẩn bị cho giai đoạn biến động mạnh của thị trường.